Orta Doğulu kadınlar uzun zamandır oryantalizmin etkisiyle klişeleşmiş ön yargılara maruz kalıyor. Şu anda 24 Eylül'e kadar Los Angeles County Sanat Müzesi'nde sergilenen “Orta Doğu ve Ötesindeki Çağdaş Sanatta Kadınları Tanımlayan Kadınlar” adlı yeni bir sergi açıldı. Amacı ise bu yargıları yıkmak ve bir nebze olsun insanları bilinçlendirmek. Gelin birlikte bu sergide neler konu alınmış bir göz atalım. 👇
Sergide birçok kadın sanatçı kişisel 'benlik' tanımlarını sergiliyor ve kendi bireysel yollarıyla sessiz ve görünmez oldukları fikrine meydan okuyorlar.
Serginin küratörü Linda Komaroff, ”Amerikan stereotipleri kadın düşmanlığının bir öncüsü. Sanatçıların yaptıklarını Orta Doğu dışında yaşayan insanların ön yargılarını değiştirmek için kullanmak istedim, ama aynı zamanda Avrupalı kadınlara bir tür uyandırma çağrısı olmasını istedim. O kadar da farklı değiliz.”
Aynı zamanda Komaroff, serginin özellikle cinsiyetleri, inançları, etnik kökenleri veya ırklarıyla marjinalleşmiş hissedebilecek daha genç bir izleyici kitlesini çekeceğini ve ilham vereceğini umuyor. Komaroff, ”Bu sergiye gidip kendilerini görebilirler ya da sanatçıların isimleriyle ya da nereden geldikleriyle ilişki kurabilirler.' diyor. Gelin bu sergide sergilenen bazı eserlere bir göz atalım. 👇
Rania Matar, 'Iman' Griffith Parkı, 2022.
Bu karede Lübnanlı fotoğrafçı Raina Matar'ın gözünden Ms. Marvel rolü ile ünlü olan Iman Vellani'yı görüyoruz. İlk kadın Müslüman süper kahraman olan Ms. Marvel, genç Müslüman kadınların kendilerinin de popüler medyada temsil edildiklerini görmesini sağlamıştı.
Sanatçı, konularını nasıl poz verildiği ve ne giyildiğine dikkat edilmesini isteyerek işlemeyi seviyor, böylece açıklamalara ihtiyaç duymuyor. Fotoğraf çekimi için Vellani, büyükbabasının kamerasını ve onun yaşındayken Vellani'nin annesinin bir kısmı da dahil olmak üzere ailenin Pakistan'da yaşadığı andan itibaren çektiği bazı fotoğrafları getirdi.
Newsha Tavakolian, 'Dinle' 2011
Newsha Tavakolian'ın İran'daki cinsiyete dayalı kısıtlamalara karşı mücadele eden veya normları yıkan kadınları konu alan 'Dinle' fotoğraf serisi, 1979'daki İslam Devrimi'nden bu yana halka açık performans göstermesi yasaklanan kadın şarkıcıların fantastik albümleri için hayali bir CD kapağı olarak tasarlandı.
Serginin tamamı, kadınların sessiz ve görünmez olmayı nasıl reddettiğini ortaya koyan meydan okuma ile ilgili. İran'daki genç kadınların zorla başörtüsü takılmasına karşı cesurca isyan ettikleri bu dönemde, bu özel imaj, mücadelelerinin bir sembolü olarak sosyal medyada viral oldu.
Almagul Menlibayeva, 'Kırmızı Kelebek' 2012
Fotoğrafçı Almagül Menlibayeva, modeli Aisha Bibi'yi türbe önünde pozlayarak memleketi Kazakistan'a gönderme yapıyor. Taraz kenti yakınlarında bulunan türbe, sevdiği adamla birlikte olmak için üvey babasına itaat etmeyen ve evinden kaçan genç bir kadın olan Kazak efsanesi Aisha Bibi ile ilişkilendiriliyor.
Menlibayeva'nın fotoğrafında manken geleneksel olarak erkek şapkalarından, belki de onu kontrol edemeyen erkeklerin kafa derilerinden oluşan bir başlık takıyor. Vücudu kırmızı kumaş katmanlarıyla sarılmış olsa da, güçlü bakışları bizi kozasından kurtulmak ve ataerkil toplumdan uzak, seçtiği hayatı yaşamak için uçup gitmek üzere olan bir kelebek olduğunu sembolize ediyor.
Tal Shochat, 'Rumia' 2013.
İsrailli sanatçının eserleri aslında 19. yüzyılın Avrupalı Oryantalist resimlerine karşılık bir eleştiri niteliği taşıyor. 'Doğulu” kadınların cinselleştirilmiş bir Batı fantezisi olmasına karşı sesini çıkarıyor. Bu tür resimlerde genellikle sırtüstü veya savunmasız pozisyonlarda kadınlar yer alıyor.
Buna karşılık Shochat, görüntünün gizlice çekildiği Kudüs'teki Rockefeller Arkeoloji Müzesi'nin bir nişinde durup, çıplak göğüslerine limon sıkarken izleyicinin bakışlarıyla buluşuyor. Ünlü feminist ve hümanist şair Forough Farrokhzad'ın Farsça şiir satırları, Shochat'ın İran mirasına atıfta bulunarak görüntünün altında çerçevelenmiş.
Lalla Essaydi, 'Harem 2', 2009
Fas doğumlu Lalla Essaydi'nin eseri olan bu oryantalist tabloda, özellikle uzanmış 'odalık figürü' olan bir kadın mevcut. Bu imajla, kadınların sıklıkla sadece dekoratif objeler olarak görülme şeklini eleştiriyor.
Marakeş'te 20. yüzyılın başlarında inşa edilmiş bir saray olan Dar al-Basha'da çekilen eser, renkli zellij mozaik çini desenlerle kaplı ve etrafı kumaşla çevrili uzanmış bir kadını tasvir ediyor. Bununla birlikte modelin vücudu, Faslı kadınlar tarafından geleneksel olarak kutlama etkinlikleri için kullanılan kına ile süslenmiş. Gizlenmiş minik bir detay olabilir, ancak vücudunda yazılı olan Arapça kelimeler sessiz kalmayı reddettiğini gösteriyor.
Raeda Saadeh, 'Hala' Vakum Sergisi, 2007
Raeda Saadeh'in çalışmaları genellikle Filistinli kadınların yaşamlarına odaklanıyor ve İsrail işgalinin günlük yaşamları ve ruh halleri üzerindeki etkisini çarpıcı bir şekilde gözler önüne seriyor. Vakum eseri, Ölü Deniz çevresindeki yamaçlardaki çöl kumunu süpürürken kendini filme alması ile ortaya çıktı.
Beyhude bir görev gibi görünse de, aşılmaz görünen bir sorun karşısında ataerkil toplumlarda kadınlara sıklıkla dayatılan aile içi rollerin akılsızlığı üzerine daha evrensel bir yorum olarak da görülebilir.
Hayv Kahraman, 'Aramak' 2016
Irak hala Saddam Hüseyin'in yönetimi altındayken Bağdat'ta doğan Hayv Kahraman ve ailesi İsveç'e sığınmak zorunda kaldı. Floransa'da okuyan sanatçı şimdi Los Angeles'ta yaşıyor. Model olarak kendi bedenini kullanıyor ve kadın formları ile ilgileniyor.
Gösterinin küratörü Komaroff, Kahraman'ın sanatının çoğunun 'kendi kimlik arayışı ve kendine yer bulmakla ilgili' olduğuna inanıyor. Aramakta olan bedensiz gövdelerin ve uzuvların bir kısmı yavaş yavaş bir araya geldiklerinde bir kalem taslağı ile birleştirilir ve bunun, sanatçının sol üst köşede kendine güvenen figür olarak ortaya çıkması için kendini zorlaması gerekmekte...
Yorumlarda buluşalım... 👇
Her yerde kadına bakış değişiyor gelişiyor. Burası da tam tersi gelişim var, ellerinden geldiğince kadını ezmeye yok etmeye çalışıyorlar..
Kadınlar ne yaparsa yapsın Orta Doğu erkeklerinin yobaz kesimini düzeltmek neredeyse imkansız...