Mehmed Kemal Bey bundan 99 yıl önce, mütareke döneminde savaş suçlusu olarak yargılandı ve 10 Nisan 1919'da idam edildi. İtilaf Devletleri ve azınlık kesimin yargı sürecine tesiri, hızla verilen ölüm cezası bütün vatanseverleri içten yaraladı. Kemal Bey'in ölümü, İstiklal Harbinin uyanışında büyük bir adım olacaktı...
Babasının mesleğine devam etmeyi düşünmüş olacak ki eğitimini mülkiye üzerine yoğunlaştırdı. 1908'de Mülkiye Mektebi'nden mezun oldu. Gençliği padişah-muhalefet çatışması ve azınlık hareketlerinin oluşturduğu karışıklıklar içerisinde geçen Kemal Bey, tam da II. Meşrutiyet'in ilan edildiği günlerde mezun olup hayata atılmıştı. Anayasanın ve meclisin yeniden yürürlüğe girdiği bu günler umut vaat etse de krizler ve buhranlar hiç de uzak değildi.
Beyrut ve Cezayir'deki kısa süreli görevlerden sonra 1910'da Rodos 'a tayin olunan Kemal Bey, Trablusgarp Savaşı sırasında Selanik, Balkan Savaşları başlayınca Gebze ve 1913'te Karamürsel Kaymakamlıklarında görev yaptı. Nihayetinde 12 Haziran 1915'te Boğazlıyan Kaymakamlığına getirildi.
Kemal Bey bir kaymakam olarak hükumetin kendisine tebliğ ettiği emirleri uygulamaktaydı. Fakat Anadolu'nun dört bir yanında tehcir uygulanıyordu. 'Neden Kemal Bey günah keçisi ilan edildi?' sorusu ise bugün dahi tam manasıyla cevaplanamamıştır.
1918 yazında, Boğazlıyan'daki görevi sırasında tehcire tabi tutulan ahalinin mallarının yağmalanıp gayrimenkullerinin talan edilmesine müsaade verdiği ve olaylar sırasında tedbirsiz davrandığı gerekçesiyle yargılandı. Fakat Yozgat'ta görülen dava Kemal Bey'e beraat kararı verdi. Bundan sonra da Konya'ya tayin edilip 1918 sonunda tutuklanana kadar bu görevini sürdürdü.
Kemal Bey Aralık 1918'de Mondros Ateşkesi sonrasında tutuklandığı zaman, birkaç ay evvele kadar devletin en kritik makamlarındaki bürokratları ve ordunun en yüksek mevkilerindeki paşaları yanında gördü. İttihat ve Terakki hükumeti dağılmıştı. İtilaf Devletleri ise savaş suçlusu adı altında, adı duyulmuş birçok ismi tutukluyorlardı.
Nusret Bey ile aynı koğuşta kalan Falih Rıfkı Atay hatıralarında şöyle anlatıyor:
Mutasarrıf Nusret'in ölümü eşsiz bir faciadır. Terbiyeli, özü sözü birbirinden temiz bir Türk milliyetçisi idi... Karısına ve çocuklarına bile gösterilmemişti. Göğsüne asılan yaftada ''para çalmak için kıtal yaptığı'' söylenen Nusret'in, yamalı pantolonu cebindeki cüzdanında yalnız bir kağıt lira bulmuşlardı. Sabahın ilk saatlerinde tevkifhane avlusundan, zavallı karısının çığlıkları geliyordu.
Kaymakam Kemal Bey'in son sözleri ''Sizlere yemin ederim ki, ben masumum, son sözüm bugün de budur, yarın da budur. Ecnebi devletlere yaranmak için beni asıyorlar. Eğer adalet buna diyorlarsa kahrolsun böyle adalet! Çocuklarımı asil Türk milletine emanet ediyorum'' olmuştu.
Fakat Kemal Bey'in ölümü milletin uyanışında büyük bir adım olmuştu. Cenazesine katılan binlerce kişi İtilaf Devletleri ile antlaşmanın mümkün olmayacağına ve tek çarenin bir İstiklal Harbi olduğuna inanmışlardı. Bundan bir ay sonra İzmir'in işgal edilmesi, böyle düşünen insanların sayısını gittikçe arttıracaktı.
Memleketimde hala heykeli ile heybetini ve bu gururu taşımaktadır her gittiğimde çocuklarıma şuan ayak bastıkları toprakların kaymakam kemal beyin emaneti olduğu canını bu halk ve vatan için hiçe saydığını onu unutmama ve unutturmamalarını istiyorum. mekanın cennet olsun güzel insan...
İşgal Altında İstanbul, Ali Karayaka, İnkılap Yayınları. Okuyunuz, okutturunuz.