1976 Bozöyük/Bilecik doğumlu olan Metin Gürcan, 1998 yılında Kara Harp Okulu'ndan Sistem Mühendisi Piyade Teğmen olarak derece ile mezun oldu.
1998-2014 yılları arası Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK)'nın değişik birimlerinde çalışan Gürcan, akademik çalışmalarına devam edebilmek maksadıyla zorunlu hizmetini bitirmeyi müteakip 2015 yılı Ocak ayında kendi isteği ile emekli oldu. Gürcan'ın meslek hayatının yaklaşık 8 yıllık bölümü Güneydoğu Anadolu bölgesi, Irak, Afganistan, Kazakistan ve Kırgızistan'da çeşitli operasyonel faaliyetler, irtibat ve eğitim görevlerinde geçti.
Özel Kuvvetler bünyesinde yetişen Gürcan, 2008-2010 yılları arasında ABD Deniz Kuvvetleri Enstitüsü'nde 'Bölgesel Kürt Yönetimi ile Bağdat merkezi yönetimi arasındaki çevre-merkez ilişkisi' adlı teziyle Güvenlik Çalışmaları alanında master derecesi aldı.
Gürcan, Bilkent Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü'nde TSK'nın kurumsal dönüşüm kapasite ve isteği konusunda yazdığı doktora tezini Nisan 2016'da savunarak doktorasını tamamlamıştır. Gürcan bu çalışmasını 2018 yılında 'Opening the Blackbox: Turkish Military Before and After July 15' adıyla kitap olarak bastı.
İngilizce (çok iyi) ve Rusca (orta) bilen Gürcan, 2009 yılında Solomon Asch Conflict Center/ Bryn Mawr College'de ve 2014 ile 2015 yıllarında yılında Oxford Üniversitesi Savaşın Değişen Karakteri (Changing Character of War-CCW) programında misafir araştırmacı olarak çalıştı.
Gürcan'ın Turkish Studies, Small Wars Journal, Dynamics of Asymmetric Conflict, Perceptions gibi uluslararası hakemli dergiler ve ulusal hakemli dergilerde; çatışmanın değişen doğası, terörizm, ayaklanma ve ayaklanmaya karşı koyma, sivil-asker ilişkileri, dış politika ve askeri strateji konularında yayımlanan 22 akademik makalesi (3'ü SSCI) bulunmaktadır. Ayrıca Gürcan'ın çeşitli Türk ve yabancı haber sitelerinde güvenlik konularında yazıları periyodik olarak yayınlanmaktadır.
Metin Gürcan'ın Oxford Universitesinden Prof. Robert Johnson ile beraber editörlüğünü üstlendiği The Gallipoli Campaign: The Turkish Perspective (Çanakkale Savaşı: Türk Perspektifi)' adlı İngilizce kitabı Nisan 2016'da basılmıştır. Yine 'What went wrong in Afghanistan?: Understanding Counterinsurgency in Tribalized, Rural, Muslim Environments (Afganistan'da Ne yanlış Gitti? Aşiret Yapılı Kırsal Müslüman Bölgelerde Ayaklanmaya Karşı Koymayı Anlamak)' adlı İngilizce kitabı Mayıs 2016'da basılmıştır.
Metin Gürcan, Ali Babacan liderliğinde kurulan DEVA Partisi’nde de kuruyu üyelerden biri olmuştur.