Metaverse İnsanın Paralel Evren ve Sonsuzluk Sevdası Mıdır?

30.01.2023 - 12:10

30.01.2023 - 12:17

İnsan durmadan inşa eden bir varlık. Hiçbir şey yetmiyor. Para da olsa, mutluluk da olsa, hep daha fazlası lazım. Hatta yedeklemek lazım. Bitmeyen bir kaynak bulmalı. Suların çağıl çağıl aktığı, ağaç dallarından olgunlaşmış meyvelerin patır patır düştüğü, bolluk bereket içinde hiç tükenmeyen bir cennet hayali…

Zihinlerimizdeki cennetin tarifini istesek ve bir istatistik çıkarsak şüphesiz ortak konular içerisinde sonsuzluk ilk sıralarda yer alır. Her birimizin kafasındaki cennet ve içindeki arzular her neyse, yanına ‘bitmeyen’ sözcüğünü eklemek isteriz. Bildiğimiz masalların sonu gibi; “…ve sonsuza dek mutlu yaşadılar.”

Bakın şimdi buradan metaverse’e fantastik şekilde nasıl geleceğim.

İnsanın bir sonsuzluk “idea”sı var, belki geri planda ölümsüzlüğe kavuşma arzusunun dışavurumudur. Dijital teknolojilerde geldiğimiz son noktada, madde dünyadan sanal/soyut dünyalara doğru bir gidişat gözlemliyoruz. Somutu ve soyutu yakınsama hedefi olan bir gidişat. Zihnimizde sanal ve gerçek diye ayırdığımız, oysaki aynı alanı paylaşan bu evrenleri birbirine tamamen yaklaştıran yeni bir evren inşasını güncel olarak metaverse üzerinden konuşuyoruz. Felsefi açıdan bakarsak arka planda sonsuz bir paralel evren arzusuyla ilişkili olduğunu iddia edebiliriz.

Metaverse nedir?

Kavrama ilişkin bilim insanlarının ve sektör profesyonellerinin nasıl tanımlamalar yaptığını derledim. Öne çıkan bu tanımların ortak noktalarının neler olduğunu tartışalım.

Metaverse sözcüğünü 1992 yılında ilk kez kullanan Neal Stephenson kavramı şöyle tanımladı; “Dijital avatarlar aracılığıyla kullanıcıların etkileşime girdikleri, fiziksel dünyaya paralel devasa bir sanal ortamdır.”

“Metaverse; artırılmış gerçeklik teknolojisine dayalı, sürükleyici bir deneyim sağlamak için çeşitli yeni teknolojileri birleştiren ve dijital ikizlere dayalı gerçek dünyanın ayna görüntüsünü yaratan blok zincir teknolojisine bağlı bir ekosistemdir. Sanal dünyayı ve gerçek dünyayı bir ekosistemde birbirine bağlar, her kullanıcının içerik oluşturmasına ve bu dünyayı düzenlemesine izin verir.” (Ning vd., 2021)

“Metaverse; fiziksel ve dijitalin kalıcı, gerçek zamanlı ve tam bir varoluş duygusuna izin veren, paylaşıma dayalı deneyimler sunma yeteneğine sahip sonsuz bir yakınsamadır. Sanal kimlikler, fiziksel kimliklerle değiştirilebilir hale gelecek ve gerçek ekonomiler bu sanal/artırılmış gerçeklikler etrafında şekillenecektir.” (Jefferies, 2021; Lee, vd., 2021)

“İnternet aracılığıyla tüm sanal dünyaları birbirine bağlayan, dijital avatarlar olarak temsil edilen kullanıcıların fiziksel dünyadaymış gibi iletişim kurabilecekleri ve iş birliği yapabilecekleri ortak sanal alan yaratmayı amaçlayan bir evrendir.” (Cheng, vd., 2022)

“İnternetin yeni formu olarak kabul edilen Metaverse, gerçek dünyadan sanal dünyaya uzanan bir dönüşümdür.” (Sriram, 2022)

“Metaverse, sanal ikizimiz gibi sanal dünyada her türlü faaliyette bulunmayı ve bunun bir adım üstünde olmayı ifade eder.” (Singh, 2021)

“Metaverse yeni bir boyuttur, fiziksel gerçekliğin üzerine oturan sanal bir boyut. İnternetin bir sonraki aşaması ve aynı alanı sanal ve fiziksel olarak paylaşmakla ilgili bir dünyadır.” (Mullins, 2021)

“Metaverse kelimesine baktığımda, çoklu evren hakkında düşünmeye eğilimliyim. Bu yüzden benim için neredeyse dijital çoklu evren anlamına geliyor; farklı gerçeklikler arasında aynı anda var olan ve gelişen çok sayıda dünyamız varmış gibi. Metaverse, somut ve soyut her türlü gerçekliği kapsayan alandır.” (Dong, 2021)

Farklı gerçekliklerden çoklu evrenlere…

“Metaverse, fiziksel kişiliğinizin ve dijital kişiliğinizin birleşik gerçeklik haline geldiği yerdir. Birinde olanlar diğerini etkiler ve bunun tersi de geçerlidir. Birden fazla cihazımız olacak; artırılmış gerçeklik, sanal gerçeklik gibi ve hepsi ileriye doğru hareket etme yeteneğimizi artırmamıza yardımcı olacak.” (Fernandez, 2021)

“Metaverse, kimliğin, nesnelerin, verilerin ve yetkilerin sürekliliğini destekleyen ve her biri bireysel varlık duygusuna sahip, etkin şekilde sınırsız sayıda kullanıcı tarafından eşzamanlı olarak deneyimlenebilen, kalıcı, gerçek zamanlı oluşturulmuş üç boyutlu dünyalar ve simülasyonlardan oluşan geniş bir ağdır.” (Ball, 2021)

“Geleneksel fizik ve sınırlamalara bağlı olmayan, hem değiştirilemez hem de sonsuz öğeler ve kişileri kapsayan belirsiz, dijital olarak karmaşık bir gerçekliktir.” (Shabro, 2021)

“Hayatın her kesiminde katmanlanan tam etkileşimli gerçekliktir. Daima net biçimde hayalini kurduğumuz ancak yakın zamana kadar gerçeğe dönüştürebilecek altyapıya sahip olmadığımız insanlık arasındaki bağ dokusudur.” (MacKinnon-Lee, 2021)

Buraya kadar okuduğumuz tanımlarda konunun daha çok evrensel ve felsefi yönüne ilişkin fikirleri görüyoruz ancak, pek tabii özünde ekonomik bir hedef bulunuyor. Blok zincir ve ekonomik sisteminin uzantısı olarak hayatımıza giren metaverse, sanal ekonomiden güç alarak yeni bir düzen yaratmayı hedefliyor. Yeni ekonomik davranışlar ve alışkanlıklara hazırlanıyoruz.

“Tüketicilerin farklı sanal deneyimler arasında geçiş yapabildiği kalıcı bir sanal dünyanın yaratılmasına Metaverse deniliyor. Bu evren, gerçek dünyadaki ekonomilerde gördüğümüze benzer finansal mekanizmaların ve iş olanaklarının bulunduğu sanal bir ekonomiden güç alacak.” (Paterson, 2021)

“Dünyamızın dijital bir ikiziyle sonsuz miktarda dünyaya sahip olabiliriz. Gerçek ekonomik işlemler yapabiliriz.” (Ng, 2021)

Metaverse kavramını dünyanın gündemine taşıyan Marc Zuckerberg’ün sözleriyle tanımlamaları sonlandırmak en doğrusu olur. Şirketlerini Meta çatısı altında toplayan Zuckerberg (2021) bu konuda şöyle diyor; “Metaverse, bir yer değildir. Temelde, sürükleyici dijital dünyaların hayatımızı yaşamamızın ve zamanımızı geçirmemizin birincil yolu haline geldiği bir evrendir.”

İnsanın sonsuz varlık inşası

Basite indirgersek teknik olarak internetin yeni formu diyebileceğimiz metaverse ile ilgili bilimsel tanımlarda öne çıkan konular, üç boyutlu ve artırılmış gerçeklik teknolojisine bağlı olması, sanal kimliklerle deneyimlenmesi, kalıcı, merkeziyetsiz ve çok kullanıcılı bir yapıya sahip olmasıdır. Burada yer alan ve bunların dışında da diğer birçok bilimsel tanımlamalarda, konuya özellikle teknolojinin yaşamı ve kültürü dönüştürücü etkisi bakımından yaklaşıldığını görüyoruz. Sanal ve gerçek dünya arasındaki yakınlaşma ve sonsuz bir varlığın inşa edilme sürecine dikkat çekiliyor. Sektör profesyonelleri tarafından yapılan tanımlamalarda ise, etkileşimli, kolektif, kalıcı, paylaşımlı bir sanal ekonomi vurgusu yapılıyor. Aynı şekilde, inşa edilmekte olan çoklu evrenler ve bağlantılı ağlar ifadeleri ön plana çıkıyor.

Tüm bakış açılarından yola çıkarak şöyle uzlaştırıcı bir tanım oluşturabiliriz;

“Metaverse, artırılmış gerçeklik teknolojisine bağlı olarak dijital avatarlar aracılığıyla sınırsız sayıda kullanıcının etkileşime girdiği, çevrimiçi, kalıcı ve üç boyutlu deneyimler yaşayabildiği, sanal ve gerçek dünyayı birbirine yakınlaştıran, kolektif bağlantılı ağ ve inşa edilmekte olan çoklu evrendir.” (Aydın ve Arı, 2022).

Metaverse, temelde ekonomik odaklı görünmesine karşın ilerleyen dönemlerde bambaşka bir boyuta evrilecektir. Örneğin basitçe avatar kullanımı dahi birçok toplumsal ve bireysel konuyu tartışmaya açacaktır. Avatarların formu, biçimsel özellikleri, ırkı, bedensel ifadeleri, iletişim biçimi gibi konular, bildiğimiz dünyanın eşitlik, adalet, ahlak, güvenlik, ideoloji gibi birçok tartışma konusuna meta evrende yeni bir açılım getirecektir. Özgürlük alanları, kurallar ve normlar için belki de eski alışkanlıklar ile yeni düzenler inşa etme itilimi arasında bocalamalar yaşanacaktır. 'Fiziksel bedeni dünyada sonlanmış bir avatarın dijital dünyadaki yolculuğu ütopik veya distopik boyutlara varacak mıdır?' gibi birçok sorunun yanıtlanması bizleri beklemektedir. Dolayısıyla orta ve uzun vadede tüm yaşam alanlarımızla ilgili uzun süre tartışacağımız ve bir şekilde uyumlanmamız gereken birçok konu ve kültürel dönüşüm potansiyeliyle karşı karşıyayız.

Konuya felsefi düzlemde yaklaşan tanımlarda esintilerini hissettiğimiz ve fark etmemiz gereken önemli konular var. İnsan soyut/ikiz kimliğine yaklaşma çabasıyla yol alıyor. Şu an bunu metaverse üzerinden anlamlandırmaya çalışıyor olsak da, zihnimizin arka planında mağara devrinden bu yana hep bir ayna görüntü ideası yer alıyor. Farklı ve yeni gerçekliklere olan merakımızla tam bir varoluş duygusunu anlamanın peşindeyiz. Soyut ikizimizle ve başka herkesle ve her şeyle etkileşim halinde olduğumuz, bağlantılı geniş bir ağ, ötedeki çoklu evrenlere bizi yaklaştırır mı?

Metaverse görüldüğü üzere, teknik bir yeniden yapılanma konusunun çok daha ötesindedir. Henüz inşa edilmemiş bir varlık olarak hayal edildiğinde, sonsuzluk içeren anlayışları zihnimizde uyandırmaktadır. Yeni meta yaşama deneyimi, zihinsel olarak daha da genişletme çabası içinde olduğumuz dünyamızda bizleri tatmin edecek midir? Bu gündemler kendi aramızda dillendirdiğimiz, hissettiğimiz ama dünyalı aklımızla netleştiremediğimiz farazi büyük resmin küçük parçalarını birleştirme çabası mıdır?

Genişleme ihtiyacı duyan ekonomik sistemin ve kaynakları hızlıca tükenen dünyanın sıkışmış insanları, evrende küçücük bir nokta olduğunu fark ettikçe sonsuzluğu anlama ihtiyacı hiç bitmeyecektir.

Yararlanılan Kaynaklar

Stephenson, N. (2000). Snow Crash: A Novel. Spectra.

Ning, H., Wang, H., Lin, Y., Wang, W., Dhelim, S., Farha, F., & Daneshmand, M. (2021). A Survey

on Metaverse: the State-of-the-art, Technologies, Applications, and Challenges.

Jefferies. (2021). 'Going Outside is Highly Overrated': Metaverse Primer. Equity Research.

Lee, L. H., Braud, T., Zhou, P., Wang, L., Xu, D., Lin, Z., et al. (2021). All One Needs to Know

about Metaverse: A Complete Survey on Technological Singularity, Virtual Ecosystem, and

Research Agenda. Journal of Latex Class Files, 14 (8).

Cheng, R., Wu, N., Chen, S., & Han, B. (2022). Will Metaverse Be Next internet? Vision, Hype,

and Reality.

Sriram, G. K. (2022). A Comprehensive Survey on Metaverse. International Research Journal

of Modernization in Engineering Technology, 4(2).

Singh, N. (2021), Mullins, R. (2021), Dong, H. (2021), Fernandez, A. (2021), in Wunderman

Thompson Intelligence Report (2021). Into the Metaverse. New York.

Ball, M. (2021), Shabro, L. (2021), MacKinnon-Lee, E. (2021), Paterson, G. (2021), Ng, L. (2021),

in Jefferies (2021). 'Going Outside is Highly Overrated': Metaverse Primer. Equity Research.

Zuckerberg, M. (2021). Retrived September 10, 2022 from https://www.businessinsider.com/mark-zuckerberg-reasonable-construct-metaverse-time-not-place-podcast-interview-2022-2?amp_

Aydın, D. & Arı, İ. (2022). A Review on Scientific and Sectoral Approaches to the Subject of Marketing in Metaverse. International Conference on “Literature, Humanities, Social Sciences&Management”-(LHSSM-22).

Instagram1

Instagram2

Twitter