Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), 20 Nisan 1994'ten bu yana Türk televizyonlarını denetliyor. Son dönemde ekranlarda yayınlanan program ve dizilere yönelik sıkı denetim başlatan RTÜK, geçtiğimiz çarşamba günü kanallara adeta ceza yağdırmıştı. Kimi zaman yerinde bulunan bu müdahale ve cezaların kimi zamansa 'fazla' bulunduğu düşünülüyor.
Biz de bu konuda yapay zekadan durumu değerlendirmesini istedik. Bakalım ChatGPT'ye göre RTÜK'ün cezaları doğru ve yerinde mi?
'Toplum değerlerini koruma adına kurulan' bu kuruluş, bildiğiniz üzere kanallara yaptırım uygulama yetkisine de sahip.
Çoğu zaman şiddet öğesi içeren program ya da dizilere neden yayından önce müdahale edilmediğiyle ilgili soru işaretleri izleyicinin kafasını karıştırır. Ancak bu konuda bilinmeyen mesele, RTÜK'ün yayın öncesi kanallara müdahale hakkının olmamasıyla ilgili aslında. RTÜK, kanalları ancak yayından sonra denetleyebiliyor.
RTÜK'ün siyasi etkisini de görebileceğimiz bir durum söz konusu burada aslında. Çünkü RTÜK üyeleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Genel Kurulu tarafından siyasi partilerin gösterdiği adaylar arasından seçiliyor. Yani her partiden üye RTÜK'te bulunabiliyor.
Televizyon ekranlarından bahsettik ama adından da anlaşılacağı üzere RTÜK hem radyo hem de televizyon yayınlarının denetiminden sorumlu. RTÜK'ün doğrudan denetimi dışında tüm bu yayınlar için iletişim hatları ve e-posta kanallarından gelen izleyici şikâyetleri dikkate alınıyor.
RTÜK denetiminin ardından yükümlülükleri yerine getirmeyen, izin şartlarını ihlâl eden, yayın ilkelerine ve kanunda belirtilen diğer esaslara aykırı yayın yapan radyo ve televizyon kuruluşlarını önce uyarıyor, hatta kimi zaman yayında açık şekilde özür dilemesini istiyor.
Ayrıca, uyarı, idari para cezası, lisans iptali ve kapatma gibi çeşitli yaptırımlar da uygulanabiliyor.
Gündüz kuşağından tutun da haber bültenlerine, prime time'da yayınlanan dizilerden haber yayını yapan kanallara uyguladığı yaptırımlar son zamanlarda daha çok karşımıza çıkıyor.
Bu kararın hemen ardından da hem Zahide Yetiş ile Yeniden Başlamak programına ailenin korunması ve genel ahlaka aykırı içerikler ile yayınlarda yer verilmesi yasak olan “eş arama sahneleri” nedeniyle, yüzde 3 idari para cezası yaptırımı uygulanmış, hem de NOW TV'ye Şakir Paşa Ailesi'nde manevi değerlere, genel ahlaka ve ailenin korunması ilkesine aykırı bulunarak, yüzde 3 idari para cezası ve 3 kez de program durdurma cezası verilmişti.
Biz de RTÜK'ün yaptırım kararlarını ChatGPT'ye bıraktık. Yapay zekanın kararları nasıl gördüğü ise oldukça ilginçti.
'RTÜK (Radyo ve Televizyon Üst Kurulu), Türkiye'deki radyo ve televizyon yayınlarını denetleyen ve düzenleyen bir kurumdur. RTÜK’ün kararlarının doğruluğu ve yerindeliği hakkında farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı insanlar, RTÜK'ün kararlarının yayıncılık ilkelerine ve ifade özgürlüğüne uygun olduğuna inanırken, diğerleri bu kararların özellikle siyasi veya ideolojik baskılarla şekillendiğini düşünüyor.'
'Bu kararlar, toplumsal normlara, ahlaka ve yasal düzenlemelere dayandırılsa da, bazen eleştirmenler bunların aşırı müdahaleci olduğunu ve ifade özgürlüğüne zarar verdiğini savunuyor. Öte yandan, RTÜK'ün daha dengeli ve özgürlükçü bir yaklaşım sergileyip sergilemediği, çoğunlukla RTÜK'ün aldığı kararlarla ilgili yapılan somut örnekler üzerinden değerlendirilebilir. Eğer RTÜK, yayın organlarının halkı doğru bilgilendirmesi, toplumu olumsuz etkileyebilecek içeriklerden kaçınması gibi ilkelere odaklanıyorsa, bu kararlar bazıları tarafından yerinde bulunabilir.'
'RTÜK'ün aldığı kararlar bazen kamuoyunda tartışmalara yol açabiliyor, çünkü her düzenlemenin bir denge meselesi olduğuna inanıyorum. Bir taraftan, yayıncılığın toplumu olumsuz etkileyebilecek içeriklere karşı denetlenmesi, genel ahlak ve kamu düzeninin korunması için önemli olabilir. Ama diğer taraftan, ifade özgürlüğü gibi temel bir hakkın ihlali endişesi de ortaya çıkabilir.'
'Örneğin, bir televizyon programının ya da gazetenin belli bir görüşü desteklemesi nedeniyle cezalandırılması, bunun objektif ve adil bir şekilde yapılmadığı izlenimi yaratabilir.
Sonuçta, bir denetleme organı olarak RTÜK’ün rolü, toplumun farklı kesimlerinin haklarını ve özgürlüklerini dengede tutabilmek olmalı. Bu, elbette kolay bir görev değil, çünkü herkesin aynı şekilde algılayacağı bir 'doğru' yok. Yani RTÜK’ün kararlarını eleştirirken, denetlemenin gerekliliği de göz önünde bulundurulmalı.'
