Maymun Çiçeği (Monkey Pox) Virüsüne Yakalanan Harun Hastalıkla İlgili Detayları ve Görüntüsünü Paylaştı

14.08.2024 - 22:10

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından Afrika'da hızla yayılan maymun çiçeği virüsüne sebebiyle 'küresel acil durum' ilan edildi. Acil durum ilanının ardından hastalığa dair pek çok konu araştırılmaya başlandı. Maymun çiçeği bize de bulaşır mı? Nasıl bulaşır? Öldürür mü? İngiltere'de yaşayan Harun Tulunay isimli Türk, tam olarak bu hastalıkla mücadele etmişti. Merak ettiğimiz her şeyi Harun'a sorduk, o anlattı.

Önemli Not: Aşağıda okuyacağınız röportaj, Maymun Çiçeği (monkey pox) hastalığı sebebiyle tedavi gören bir hastanın kendi aktardığı tecrübeleri ve bilgileridir. Hastalıkla ilgili en net bilgiler Dünya Sağlık Örgütü ve konuyla ilgilenen bilim insanlarından alınmalıdır.

Harun benim çok uzun yıllardır tanıdığım yakın bir arkadaşım. Kendisi yaklaşık 7 yıldan fazla süredir Londra'da yaşıyor. En son geçen sene görüştüğümüz Harun'un Instagram hikayelerini görünce şaşkınlık ve panik arasında gidip geldim. Cesaret edip neler olduğunu sorduğumda ise Maymun Çiçeği virüsü (Monkey Pox) kaptığını öğrendim. Bu durumu onun isteğiyle bir röportaj haline çevirdik çünkü konuyla ilgili dünyada neredeyse çok az şey biliniyor.

Harun'un tedavisi Londra'da Royal London Hospital Whitechapel'da başlamış, şu an tedaviye Royal Free London'da devam ediliyor.

Harun çok geçmiş olsun öncelikle. Ben seni yıllardır tanıyorum ama okuyanlar için kendini kısaca tanıtır mısın?

Selam Eda. Ben İzmir doğumluyum, 35 yaşındayım. Ankara Hacettepe Üniversitesi'nde Bilgisayar Mühendisliği okudum ve Türkiye'de 10 yıla yakın süre event yöneticiliği yaptım. Gayim, toplum baskısı ve Türkiye'deki düşmanca LGBT+ politikaları yüzünden 2015 yılında İngiltere'ye kaçtım. O yıldan bu zamana da Londra'da yaşıyorum. 2016 yılında HIV tanısı konulmasıyla cinsel sağlık, HIV ve ruhsal sağlık alanında çalışmaya başladım. Şu anda Positively UK adında bir HIV derneğinde Eğitim Koordinatörü olarak çalışıyorum.

O zaman akıllara gelen ilk soruyu sorayım bu açıklamandan sonra: Monkey pox'un HIV olmanla bir ilgisi var mı?

Hayır. HIV kontrol edilebilen bir hastalık. HIV çok değişti ama ne yazık ki insanlar bunun farkında değiller. Tedavi ile kontrol altında tutuluyor ve korunmasız seks ile dahi bulaşması mümkün değil. Yani bilim o kadar ilerledi ki artık HIV tamamen kontrol edilebilen ve risk içermeyen bir hastalık. Benim de başarılı tedavi ile viral yüküm sıfır yani HIV bir tehdit unsuru değil. Monkey pox da HIV ile bağlantılı bir hastalık değil. O da viral bir hastalık ama HIV ile aynı virüs grubu dahi değiller. Yani monkey pox sadece HIV olanları ya da sadece LGBT+ bireyleri etkileyen bir hastalık değil

Peki monkey pox ile tanışman nasıl oldu? "Bir şeyler yanlış gidiyor" fikrini sende oluşturan ilk belirtiler neydi?

Yüksek ateş, lenf bezlerimde şişme ve boğaz tahrişi ile çıktı. Başlangıç aşamasında bunu bademcik iltihabı ya da ağır bir grip ile karıştırmak çok mümkün. Nitekim benim de öyle oldu. Ama ateşim 39 derecenin üzerinde idi ve günlerce inmedi. Bu süreçte acil servisi, buradaki aile hekimimi aradım ama herkes tonsillitis /bademcik iltihabı sandı. Daha sonra tüm vücudumda kızarıklıklar oluştu. Gerçekten yarı kırmızı yarı beyaz bir mantar gibi görünüyordum. Ateş, üşüme hiç geçmedi. Nitekim burnumun üzerinde küçük bir lezyon oluştu. Ben anlamıştım ama çok yeni bir hastalık olduğundan ne yazık ki doktorlar tam bilmiyorlar. İngiltere'de monkey pox testi de her laboratuvarda yapılmıyor. Vakalardaki keskin artış nedeniyle de 5 gün kadar sonuç beklemek zorunda kaldım. Nitekim hem burnumdan sürüntü testi hem de kan testi pozitif geldi.

Monkey pox çok yeni bir hastalık ve su çiçeğinin mutasyon geçirmiş hafif bir versiyonu. Belirtiler her durumda aynı olacak diye bir kural yok ama ateş ve lenf bezi ağrıları genelde ortak. Kızarıklık, kabartı daha geç ortaya çıkabiliyor.

Kabartilar genelde yüz, genital bölgeler, boğazda ortaya çıkabiliyor. Yaklaşık 10 gün sonra benim de yüzümde ve boğazımda kabarti/yaralar ortaya çıktı

Sana nasıl bulaştığıyla ilgili fikrin var mı?

Partnerimden bulaştı. Ama burada bir noktaya dikkat çekmek istiyorum, monkeypox cinsel Yolla bulaşan bir hastalık değil. Bunun üzerine ısrarla basmak istiyorum. Monkey pox partikul, vücut sıvıları ve yakın deri teması ile bulaşıyor. Yani tükürük ya da enfekte birinin deri/lezyon teması vs ile bulaşabilir. Haliyle seks sırasında deri teması var ve bana da bu yolla bulaştığını düşünüyor doktorlar. Ama tekrar ediyorum monkey pox cinsel yolla bulaşan bir hastalık değil ve HERKESE bulaşabilir.

Yani arkadaşımızla yaptığımız sıradan bir temastan ya da topluluk içinde kazara birbirine dokunan insanlardan daha fazlası bulaş sağlıyor, doğru mu anladım?

Yani enfekte birisinin ağzından çıkan tükürük, göz, ağız, burun vs ile bulaştırabilir. Örneğin bana vücudumdaki tüm yara ve kabarıklıklar tamamen geçene kadar izolasyon altında kalmam söylendi çünkü yara kabuğu başka birinin yaralı/hasarlı derisine düşerek bulaştırabilir. Bu konuda bilimsel araştırmalar hala sürüyor. Tam olarak nasıl bulaştığı ile ilgili klinik çalışmalar devam ediyor. Monkey pox gerçekten çok yeni bir viral enfeksiyon o nedenle Dünya Sağlık Örgütü'nün ve diğer bilimsel güvenilir kurumların çalışmalarını takip etmekte fayda var. Örneğin sperm ya da vajinal /anal sıvılar ile bulaşıp bulamadığına ilişkin çalışmalar var.

Tedavi sürecin nasıl geçiyor peki? Ağır mı?

Pek çok insan (hatta yüzde 90-95) bu hastalığı çok hafif atlatıyor. Benim şanssızlığım ne yazık ki ben çok ağır geçirdim. Ateşim düşmedi ve yaralar ağız ve boğazımda çıkarak yutmamı tamamen engelledi. Tükürüğümü dahi yutamıyordum. Bu nedenle sonunda hastaneye yatırıldım çünkü beslenemiyordum. Viral hastalıkların tedavisi ne yazık ki mümkün değil. Vücudumuzun bağışıklık sistemimizin yenmesini beklemek tek yol. Ancak virüsün çoğalmasını ya da aktivitesini limitleyen deneysel tedaviler var. Tecovirimat - TPOXX bunlardan bir tanesi. Bu şu anda yalnızca Amerika'da CDC tarafından onaylanmış bir tedavi. Bu tedavi HIV tedavilerine benzer çalışıyor. Virüsün çoğalmasını engelleyerek, vücudunun hastalığı yenmesine destek oluyor. Şimdi Avrupa'da da onaylandı ancak bu yöntem ile hiç insanlar üzerinde bilimsel deney yapılmadı. Bu nedenle etki oranı net değil. Doktorlar İngiltere'de benim gibi çok ağır geçiren kişilere kendi onayları doğrultusunda bu tedaviyi sunabiliyor. Ben de bunu kabul ettim ve iyileşme sürecimi ciddi anlamda hızlandırdığını düşünüyorum. Ama dediğim gibi bu alanda bir bilimsel kanıt/çalışma henüz yok etki oranı ile ilgili. Yüzümdeki yara büyüdüğü ve mikrop kaptığı için buna antibiyotik uygulandı. HIV tedavim zaten ara vermeden normal bir şekilde sürüyor. Ağrı kesici, ateş düşürücü tedaviler uygulandı. Ben yutamadığım için damar yoluyla verildi tabi pek çok ilaç. 10 gündür hastanede tedavi altındayım ama yaklaşık 3 haftadır enfeksiyonla mücadele ediyorum.

İzolasyon sürecinin ne kadar devam edeceğiyle ilgili bilgi verdiler mi?

Eğer monkey pox olan biriyle temasa geçtiysen İngiltere'de 21 gün izolasyona girmen ve vücudunu belirtiler için gözlemem gerekiyor. Eğer hastalığa yakalandıysan izolasyon süreci vücudundaki son yara iyileşene kadar sürüyor. Sanıyorum beni yakında taburcu edecekler ancak yüzüm ve vücudumdaki yaralar tamamen iyileşene kadar hala bulaştırıcıyım bu nedenle evde izolasyona ve tedaviye devam edeceğim. Bu da herkesin vücuduna ve iyileşme hızına göre değişebilir. Benim bir 2-3 hafta daha izolasyonda olacağımı tahmin ediyorlar

Bizim bu zamana kadar bildiğimiz en tehlikeli bulaşıcı virüs COVID 19'du tüm dünyada. Durumu birebir yaşayan insan olduğun için soruyorum. Monkey pox, COVID'den daha mı tehlikeli sence? Sen daha önce COVID oldun bir de bildiğim kadarıyla.

Ben şahsen hiç bir iki hastalığın birbiriyle karşılaştırılmasını doğru görmüyorum çünkü herkesin vücudunun atlatma ve baş etme seviyesi farklı. Örneğin ben 2 kere covid atlattım ve hiçbir semptom göstermedim. Tat ve koku bile kaybetmedim. Ama monkey pox benim için çok ağrılı ve acılı oldu. Dolayısıyla bana sorarsan ben covid daha hafifti derim. Burada bilinen bir diğer gerçek small pox/chicken pox aşısı monkey pox a karşı %85 etkili. Bu nedenle İngiltere'de aşı programının önümüzdeki günlerde başlaması yönünde çalışmalar tamamlanıyor. Dolayısıyla monkey pox için hazırlıksız değiliz. Ağır geçirme hastaneye düşürme oranı da covide göre düşük. İngiltere'de örneğin 100 yeni vakanın 10 tanesi benim gibi ağır atlatıyor. Ama hangi virüs daha tehlikeli karşılaştırması bilimsel bir gerçek sunmaz. Çünkü kimisi gribi çok ağır atlatabilir. Viral enfeksiyonlar gerçekten atlatan kişinin bünyesine bağlı olarak farklı etki gösterebilir. Dolayısıyla kişileri covid VS monkey pox gibi kıyaslardan uzak durmaya davet ediyorum

Bu hastalıktan korunmak için yakın teması en aza indirmekten başka çare yok gibi görünüyor. Korunmakla ilgili yapabileceğimiz başka bir şey var mı, ne dersin?

Evet sanırım covidle de öğrendiğimiz 'personal space' (kişisel alan) denen şeye saygı göstermenin önemi. Ayrıca bu diyalogların normalleşmesi gerekiyor. Nasıl ki grip olduğumuzda 'grip oldum bugün buluşmayalım', vs gibi çekinmeden söyleyebiliyor ya da sorabiliyorsak, birbirimize 'monkey pox oldum' ya da 'belirtin var mı?' gibi eleştirmeden ve yargılamadan diyalog kurmayı normalleştirmeliyiz. Bencil olmamak önemli. Vücudumuzu dinlemek ve eğer ateş vs gibi belirtilerden birini gösteriyorsak izolasyona girmek önemli. Sen çok hafif atlatabilirsin ya da ufak bir yara önemsiz görünebilir. Ama benim gibi kişileri hayatını riske atan bir sürece sokabilir.

Harun çok değerli bilgiler bunlar. Hele ki konuyla ilgili dünyada bile neredeyse çok az bilgi kaynağı varken. Hasta yatağından üşenmeyip yazdığın için ayrıca teşekkürler. Çok kısa zamanda yeniden sağlıklı ve neşeli günlerine döneceğinden şüphem yok. Sen son bir şeyler eklemek ister misin?

Monkey pox öldüren bir hastalık değil. Dolayısıyla herkese panik olmamalarını öneriyorum. Su çiçeği gibi herkes atlatıyor. Korkuya gerek yok. Ama doğru güvenilir bilgileri okumak, araştırmak, kulaktan dolma bilgilere önem vermemek cidden kritik noktalar. Eğer ağır geçiriyorsanız da lütfen izolasyona girin ve telefon ile hastane veya acil servise ulaşın. Toplu taşıma kullanmamak yayılmayı önlemek için önemli. Doktorların da özel giysi giyerek tedavi etmesi gerekiyor dolayısıyla hastaneye gitmeden telefonla iletişime geçmek lazım.

Harun hastalığı ile ilgili gelişmeleri sosyal medya hesaplarından paylaşmaya devam ediyor.

Instagram: haruntulunay

Twitter: Harun Tulunay