Mahfi Eğilmez, Enflasyon ve Risk Priminin Neden Yükseldiğini Anlattı

02.02.2024 - 15:58

İktisatçı Mahfi Eğilmez, 'Kendime Yazılar' isimli bloğunda, 'Öngörülebilirlik ve Belirsizlik' başlıklı yazısında, hukukun üstünlüğünün Türkiye'nin kredi risk primi ve ekonomi üzerindeki belirleyiciliğini anlattı. Hukuk kavramının öngörülebilirlik ve belirsizlik üzerindeki etkisini, 'Bu aşamada kuyruğunu kovalayan kedi yavrusunda olduğu gibi bir kısır döngü içine girilir, enflasyon yükseldikçe greedflasyon ve stoklama davranışları artar, bunlar arttıkça da enflasyon yükselir' ifadeleriyle anlattı.

Mahfi Eğilmez, hukukun üstünlüğünün ekonomi üzerindeki etkilerini anlattı.

Eğilmez, Türkiye'nin kredi riski olarak ölçülen CDS priminin kritik eşikte seyretmesinin, enflasyon davranışlarındaki çözülmenin hukuk ile düzenleneceğini söyledi.

Öngörülebilirliğin, gelecekte ortaya çıkabilecek gelişmeleri tahmin edebilme yeteneğini ifade ettiğini hatırlatan Eğilmez, 'Hukuk ve ekonomi' için yaşamın bütün alanlarında doğru kararlar almak için en önemli unsurlar olduğunu belirtti.

"Öngörülebilirliğin olduğu bir ortamda insanlar gelecek planlarını rahatlıkla yapabilirler ve ona göre davranırlar."

'Öngörülebilirliğin tersi belirsizliktir' diyen Eğilmez, 'Belirsizlik, olayların gerçekleşme olasılığının bilinmediği durumu ortaya koyan bir kavramdır' diye açıklarken, savaş ve doğal afetlerin belirsizliğe yol açan başlıca olgular arasında olduğunu söyledi.

Bunun ardından hukuki yapının olumsuz yönde değişmesinin, enflasyon artışı ve benzer olumsuz ekonomik gelişmelerin ortaya çıkmasına neden olduğunu söyleyen ünlü iktisatçı, yüksek ya da yükselme eğiliminde olan enflasyon dönemlerinde, fiyatların belirsizlik içinde yön bulmasında, üreticiler ve satıcıların 'greedflasyon davranışı' yani sonrası için yüksek tutma, tüketicilerin de 'stoklama davranışı' yani yükseliş beklentisiyle satın almaya yönelim içinde olacaklarını belirtti.

"Her iki davranış da sonuçta enflasyonun daha da yükselmesini getirir."

Eğilmez, 'Bu aşamada kuyruğunu kovalayan kedi yavrusunda olduğu gibi bir kısır döngü içine girilir, enflasyon yükseldikçe greedflasyon ve stoklama davranışları artar, bunlar arttıkça da enflasyon yükselir' diyerek döngüyü tarif etti.

Öngörülebilirliği, vergi üzerinden de anlatan Eğilmez, 'Yılın ortasında hiç beklenmedik biçimde aynı konudan ikinci kez vergi alınması bütün planları, programları bozabilir' dedi.

Vergide belirsizliğin, yatırımların ertelenmesine, hatta iptal edilmesine yol açacağını söyleyen Eğilmez, bu durumun ekonomiye zarar vereceğini belirtti.

Toplumlarda 'ekonomi de dâhil olmak üzere, her şeyin temeli hukuki öngörülebilirlik üzerine kuruludur' diyen Eğilmez, öngörülebilirlik olmadığı halde de insanların bu duruma göre davranmaya yöneleceğini vurguladı.

Öngörülebilir olmayan ülkelere 'uzak doğu' örneğini veren Eğilmez, Balkan ülkelerinin AB'ye girmeleri sonrası yaşadıkları gelişmeleri de hukukun öngörülebilirliğinin yatırımlara ve ekonomiye etkisi olarak açıkladı.

Ülke riskinin ölçüldüğü CDS primi ve kredi notlarına da değinen Eğilmez, anlık değişebilen CDS priminin Türkiye için "tehlikeli eşiği ya da aşırı risk" bölgesinde olduğunu yani 300 baz puanın üzerinde bulunduğuna da dikkat çekti.

"Hukukun öngörülemez olduğu bir ortamda hiçbir şey belirli değildir."

Yatırım yapmak isteyenlerin yerli ya da yabancı da olsa öngörülebilirlik istediğini belirten Eğilmez, belirsizlik konumundan da en çok satıcıların faydalandığını da vurguladı. 'Böyle bir ortamda en iyiler daha iyi konumdaki ülkelere giderler' derken, ülkelerin 'önce üretim kaynaklarını sonra insan kaynaklarını' kaybettiğini belirtti.