Merkez Bankası tarafından dün açıklanan faiz kararı piyasaları şaşırtmazken, faiz artışının artık enflasyon ve kurlar üzerindeki etkisinin de azaldığını belirten ekonomistler, bir yandan 'faizin gerçekten önemsizleştiğini' belirtiyorlar. Enflasyondaki yükseliş ve kurlardaki durum ile ilgili son kararlar çerçevesinde son günlerin gözde ürünü ayçiçek yağı özelinde örneklendirerek anlatan Ekonomist Mahfi Eğilmez, tasarruf yerine tüketimin desteklenme modelini açıklıyor.
Kaynak: Mahfi Eğilmez
Enflasyonun yüzde 54,4 olduğu bir ortamda bankalar, Merkez Bankası’ndan yüzde 14 faizle kullandıkları fonları ve vatandaştan yüzde 16 faizle topladıkları mevduatı yüzde 32 faizle kredi olarak kullandırıyor. Bu yolla tasarruf sahiplerinin varlıklarının bir bölümü tüketicilere aktarılarak talep yaratılmış ve ekonomi canlı tutulmuş oluyor.
Talep bu şekilde artınca da gayrimenkul fiyatları yükseliyor. Bir tek apartman dairesinde ortalama 150 dolayında sanayi ürünü kullanıldığını dikkate alırsak bu modelin sanayi ve finans kesiminde ortaya çıkan rekor kârlara yol açmasını da anlamış oluruz.
A’nın bunu yapmak yerine parasını bankaya bugünkü faiz oranı olan yıllık yüzde 16 faiz ve 12 ay vadeyle yatırdığını düşünelim.
Bu durumda 12 ay sonunda faiziyle birlikte eline 1.160 lira geçecektir. Aynı sürede ayçiçek yağının litresinin 12 ay sonrası için beklenen enflasyon oranı(12 ay sonrası için tahmin.) olan yüzde 50 paralelinde 45 liraya yükseldiğini varsayalım.
A, 12 ay sonunda faiziyle birlikte eline geçen 1.160 lirayla (1.160 / 45 =) 25,8 litre ayçiçeği yağı alabilecektir. Bu durumda A’nın, yüzde 16 faiz almış olmasına karşın, 1.000 lirasının satın alma gücü kaybı (33,3 – 25,8 =) 7,5 litre ayçiçek yağına ya da (7,5 x 45 =) 337,5 liraya denk gelir.
Bu durumda dövize talep arttığı için döviz kuru yükselmeye başlıyor (TL değer kaybediyor.)
Döviz kuru arttıkça, üretimde kullanılan ithal girdilerin maliyeti yükseliyor. Bu artış ister istemez satış fiyatlarına yansıyor ve enflasyonu besliyor.
Sürekli döviz satışı yapılarak döviz kuru sabit tutulmaya çalışılıyor. Bu uygulama Merkez Bankası rezervlerinin erimesine ve eksiye geçmesine neden oluyor.
Döviz talebini düşürmek için bankalara alış ve satış kurları arasında açık fark olması yolunda telkinler yapılıyor.
Döviz satışlarında komisyon uygulaması yoluyla dövize talep baskı altına alınıyor.
O aşamada faizi artırmayınca bu kez başka yanlış adımlar atılıyor ve her yanlış halka birbirine eklenerek bir yanlışlar zincirine dönüşüyor.