Merhabalar! Bugün sizlerle birlikte, gündemde sıkça karşılaştığımız bir konuyu, laktoz intoleransını ele alacağız. Laktoz intoleransı, sütte yer alan ana karbonhidrat olan laktozun, sindirim sistemi tarafından işlenememesi sonucu ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Bu durum, özellikle şişkinlik, ishal ve karın ağrısı gibi belirtilerle kendini gösterir. Şimdi, bu konuyu daha detaylı bir şekilde inceleyelim:
Laktoz intoleransı, vücudunuzun süt ve süt ürünlerinde bulunan laktoz adlı şekeri sindirememesi durumudur. Bu durum, ince bağırsağınızın laktaz isimli sindirim enzimini yeteri miktarda üretememesi sonucu meydana gelir. Laktaz enzimi, laktozu parçalayarak vücudunuzun bu şekeri sindirmesine yardımcı olur. Laktoz intoleransı olan bireyler, süt ve süt ürünleri tükettikten sonra belirli rahatsızlık belirtileri yaşarlar. Bu belirtiler arasında şişkinlik, ishal ve gaz problemi bulunmaktadır. Ancak, laktoz intoleransının, süte karşı bir gıda alerjisi olmasıyla karıştırılmaması gerekmektedir.
Laktoz, süt ve süt ürünlerinin ana bileşeni olan bir şekerdir. Normalde, bu şeker, ince bağırsakta bulunan laktaz adlı bir enzim tarafından sindirilir. Ancak, bazı insanlar bu enzimi üretemez ve bu durum, laktozun sindirilmesini engeller. Dünya genelinde, insanların yaklaşık %65'i bu durumla karşı karşıyadır, yani laktoz intoleransına sahiptirler. Laktoz intoleransı olan kişiler, laktoz içeren gıdaları tükettiklerinde mide ağrısı, şişkinlik ve ishal gibi belirtiler yaşayabilirler. Ancak, laktozsuz bir diyet uygulamak, bu belirtileri hafifletebilir. Ayrıca, kişisel, dini, sağlıkla ilgili veya çevresel ve etik nedenlerle, bazı insanlar laktozsuz bir diyeti tercih edebilir ve süt ürünlerinin tüketimini azaltabilirler.
Laktoz intoleransı, laktaz enziminin eksikliği sonucu ortaya çıkan bir durumdur ve çeşitli sınıflara ayrılır. Primer laktoz intoleransı, laktaz enziminin vücutta neredeyse hiç olmaması veya çok az olmasından kaynaklanır. Bu durum, laktoz içerikli gıdaların tüketilmesinin ardından hızla belirginleşir ve ciddi belirtilere yol açabilir. Sekonder laktoz intoleransı ise, ince bağırsakta emilim alanının azalması veya bağırsak mukozasının zarar görmesi sonucu meydana gelir. Bu durum, kistik fibrozis, inflamatuvar bağırsak hastalıkları ve çölyak hastalığı gibi rahatsızlıkların tetiklediği laktoz intoleransını artırabilir. Ancak uygun tedavi ile kontrol altına alınabilir. Onkogenetik laktoz intoleransı, laktaz enziminin genetik olarak azalması sonucu ortaya çıkan ve genellikle süt ve süt ürünlerinin tüketiminin azalmasıyla ilişkili olan bir durumdur. Bu durum, genetik bir özellik olarak kabul edilir.
Laktoz, süt ve süt ürünleri başta olmak üzere birçok gıda ve içecek içerisinde bulunur. Kutulu, konserve, dondurulmuş ve paketlenmiş gıdalar da dahil olmak üzere birçok hazır gıda içerisine süt ve süt ürünleri eklenmiştir.
Eğer laktoza karşı hassasiyetiniz varsa, ekmek, krep, bisküvi, kurabiye, kek gibi unlu mamuller, kahvaltılık gevrekler, hazır patatesler, çorbalar, margarin, salata sosları, aromalı cipsler ve diğer atıştırmalıklar, pastırma, sosis, sosisli sandviç, öğle yemeği etleri, süt bazlı öğün yerine geçen sıvılar ve tozlar, smoothie'ler, protein tozları ve barları, süt içermeyen sıvı ve toz kahve kremaları ve süt içermeyen çırpılmış soslar gibi birçok ürünün laktoz içerdiğini bilmelisiniz.
Paketli gıdaların içerik listesine bakarak, ürünün laktoz içerip içermediğini anlayabilirsiniz. Süt, laktoz, kesilmiş sütün suyu, lor, süt yan ürünleri, kuru süt katıları, yağsız kuru süt tozu gibi kelimeler, ürünün laktoz içerdiğini gösterir. Ayrıca, bazı reçeteli ve reçetesiz ilaçlar da az miktarda laktoz içerebilir. Eğer laktoza karşı toleransınız düşükse, ilaçların içerdiği laktoz miktarı hakkında doktorunuzla görüşmelisiniz.
Süt ve süt ürünleri, kalsiyum bakımından zengin olmaları ve kemik sağlığına katkılarıyla bilinir. Büyüme ve gelişmeyi destekler, kan basıncını düşürür, kanser riskini azaltır ve bağışıklık fonksiyonlarının düzgün çalışmasına yardımcı olur. Bu nedenle, süt ürünlerinin tüketimi tamamen engellenmemelidir.
Laktoz intoleransı olanlar veya laktoz içeren gıdaları tükettikten sonra sindirim sorunları yaşayanlar için, laktozsuz süt ve yoğurt çeşitleri idealdir. Peynirlerdeki laktoz miktarı genellikle 30 gram peynir başına 0.8 gramdır. Laktoz içeriği düşük olan kaşar, beyaz peynir, süzme peynir, labne ve lor peynir gibi peynir çeşitleri, ciddi semptomlar görülmediği sürece tüketilebilir.
Laktoz intoleransı, çocukluk döneminden yetişkinliğe geçiş sürecinde birçok bireyin karşılaştığı bir durumdur. Bu durum, genellikle laktaz enziminin laktozu sindirme yeteneğinin zamanla azalması sonucu birincil laktoz intoleransı olarak adlandırılan en yaygın türünü oluşturur. Ayrıca, bağırsak duyarlılığınızın da zaman içinde değişkenlik gösterebileceğini unutmamak önemlidir.
Laktoz malabsorpsiyonu dışında, irritabl bağırsak sendromu, visseral aşırı duyarlılık ve ince bağırsakta bakteriyel aşırı büyüme gibi durumlarınız varsa, bu semptomları yaşama ihtimaliniz artar. Bu durumlar, genellikle hayatınızın ilerleyen dönemlerinde kademeli olarak ortaya çıkar.
Eğer süt ürünleri tükettikten sonra belirli bir mide-bağırsak belirti döngüsü yaşarsanız, laktoz intoleransınız olabileceğini düşünebilirsiniz. Ancak, laktaz enzimi eksikliği yaşayan birçok kişi, belirli bir miktar laktozu sorunsuzca sindirebilmektedir. Laktozun sizin üzerindeki etkisinden emin olamıyorsanız, bir sağlık kuruluşuna başvurmanızda fayda vardır.
Sağlık profesyonelleri, laktoz intoleransının teşhisinde çeşitli yöntemlere başvurur. Hidrojen nefes testi, bu yöntemlerden biridir ve nefesinizdeki hidrojen ve metan gazı seviyelerini ölçer. Bu gazlar, kolonunuzdaki bakteriler tarafından üretilir ve laktoz tüketiminin ardından artış gösterirler. Kan şekeri testi ise, laktoz alımından önce ve sonra kanınızdaki şeker miktarını ölçer. Eğer kan şekerinizde bir artış olmazsa, bu laktozun emilmediğine işaret eder. Bebekler ve küçük çocuklar için ise dışkı asitliği testi kullanılır. Bu test, laktoz tüketiminin ardından alınan dışkı örneğinin analiz edilmesiyle, vücudun laktozu ne ölçüde emdiğini belirler.
Laktoz hassasiyetinizin ne kadar olduğunu anlamak için beslenme düzeninizi deneme tahtasına çıkarın. Kimi insanlar, belirli süt ürünlerini belli bir ölçüde veya farklı besinlerle birleştirdiklerinde, vücutlarının bu durumu kabul ettiğini gözlemleyebilir. Laktoz içermeyen bir beslenme planıyla işe başlayın, daha sonra vücudunuzun nasıl yanıt verdiğini görmek için aşama aşama laktoz içerikli gıdaları tekrar dahil edin.
Bazı laktoz intoleransı olan bireyler, bir seferde 12 gram (g) kadar laktozu kabul edebilir ki bu, bir bardak süt veya bir porsiyon dondurma demektir. Ayrıca, birçok süt ürününün laktoz düşürülmüş veya laktozsuz versiyonlarını marketlerde bulabilirsiniz. Beslenme düzeninizde bu ürünleri ve diğer süt alternatiflerini denemeyi düşünebilirsiniz. Daha ayrıntılı beslenme planı için mutlaka bir diyetisyene başvurun.
İkincil laktoz intoleransı, ince bağırsağınızda meydana gelen hasarın bir sonucudur ve bu durum, bağırsağınızın iyileşme sürecine bağlı olarak geri dönüşümlüdür. Hasarın kalıcılığı bu süreci etkiler ve iyileşme biraz zaman alabilir. Prematür bebeklerde görülen gelişimsel laktoz intoleransı genellikle zamanla düzelir.
Doğuştan gelen birincil laktoz intoleransınız varsa, laktaz üretiminde doğal bir artış yaşamazsınız. Ancak, bağırsak sağlığınızda veya mikrobiyomanızda meydana gelen değişiklikler, semptomlarınızı etkileyebilir. Bu durumda, teorik olarak toleransınız bir miktar yükselir veya semptomlarınız daha az belirgin hale gelebilir.
Süt alerjisi ve laktoz intoleransı arasındaki temel ayrım, birincisinin bağışıklık sisteminizin süt proteinine karşı gösterdiği reaksiyon, ikincisinin ise sindirim sisteminizin süt şekeriyle başa çıkma biçimi olmasıdır. Süt alerjisi genellikle ani ve ağır bir reaksiyonla kendini gösterir, bazen de yaşamı tehdit eden anafilaksiye yol açabilir. Laktoz intoleransı ise sindirim sisteminizin belirli bir şekeri sindirememesi durumunda ortaya çıkar ve genellikle sindirim sırasında rahatsızlık verici belirtilere neden olur, ancak bu durum hayati bir tehlike oluşturmaz. Sindirilemeyen laktoz, kolonda ekstra su ve gaz üretir, bu da ishal ve gaz oluşumuna yol açabilir, ancak bu durum genellikle zararsızdır.