Dolar ve Euro karşısında Türk lirasının sert değer kaybı, kurdaki değişimin enflasyona etkisinin nasıl olacağı tartışmalarını da beraberinde getirdi. Dünya yazarı Alaattin Aktaş, 'İlk on ayda sepet kur yüzde 39 artarken, Yİ-ÜFE'deki artış yüzde 17'de kaldı. Üstelik kur artışı dünkü tabloya göre yüzde 50'ye doğru gidiyor. Kur böylesine artarken fiyatların görece çok düşük artmasını nasıl izah etmeli?' dedi ve fiyatlarda bir tsunami beklendiğini aktardı.
Alaattin Aktaş, Bir tsunami de enflasyonda yaşanacak yazısında kur artışındaki dikkat çekici durumu şöyle anlattı:
'Ekonomide yaşadığımız bu deprem, TL’deki erime depremidir. Hani İzmir’deki bazı binalar depremde un ufak oldu ya, ulusal paramız da bu yıl o şekilde parçalandı, küçüldü. TL, kızgın tavaya konulan bir parça tereyağı ya da margarin nasıl hızla erirse, o şekilde eridi.
Yılın ilk on ayında bir dolar ve bir eurodan oluşan sepet TL karşısında yüzde 39 oranında değer kazandı. (Bu TL’nin değer kaybı değildir; TL bu dönemde döviz sepetine karşı yüzde 28 değer kaybetmiştir.)
Kur böylesine artınca ardından bir tsunami gelecektir. Bu kaçınılmaz. Bu tsunami de fiyat artışıdır.
Döviz sepetinin yüzde 39 arttığı bir dönemde fiyatlardaki artışın üretici fiyatlarında yüzde 17’de, tüketici fiyatlarında yüzde 11’de kalmasını izah etmek mümkün mü?'
Aktaş, yazısını şu ifadelerle sürdürdü:
'Ne yani, yurtiçinde üreticiler ithal girdi kullanmaz mı oldu, enerji ithal etmiyor muyuz artık; ithalatta maliyeti yukarı çeken kur artışının etkisini nasıl oldu da böylesine aşağılarda tutabildik?
Bir izahat gerekiyor. Ya da deprem oldu da henüz tsunami gelmedi. Depremle eş zamanlı olmuyor çünkü bu.
Yani geliyor, bizi bir tsunami felaketi bekliyor...'
Aktaş, kur artışının enflasyonu nasıl etkilediğine ilişkin, 2018 yılında yaşanan Rahip Brunson krizinden bir örnek verdi:
'Sepet kurun yüzde 64 arttığı bu dokuz ayda Yİ-ÜFE’de yüzde 39 artış yaşanmış, on aylık artış ise yüzde 40’a ulaşmıştı. Evet arada 24 puana ulaşan bir fark vardı, yani o zamanki fark bu yıldan daha fazlaydı ama hesabı başka türlü yapmak gerekir.
2018’de ilk dokuz ay itibarıyla fiyatlarda sepet kurdaki artışın üçte ikisine yakın bir artış yaşanmıştı.
Yüzde 64 kur artışı, yüzde 39 fiyat artışı...
Bu yıla dönelim yeniden... On aydaki kur artışı yüzde 39, fiyat artışı yüzde 17. Yani fiyatlar, kurdaki artışın yalnızca yüzde 44’ü kadar yükselmiş.Yani şimdi Türkiye ekonomisinde fiyat oluşumu kurlara 2018’dekinden çok daha az mı duyarlı?'
Basit, çünkü üretici fiyatları daha da artırırsa satışlarının daha da azalacağından endişeli, bu yüzden zam yapmak yerine, az karla daha çok ürün satıp açığını o şekilde kapatmak istiyor. Şu an için tüm sektörlerde bu böyle. Ayrıca gizli zamlar yapılıyor. Bilinçli olmayan tüketici anlamaz. Mesela suntalamın tabaka ağırlığı 80-90 kilolardan 50-60 kilolara düştü. Kenar PVC 1mm den 0.40 ve 0.80 olmak üzere iki ölçüye düştü. Ayrıca dış kaplama malzemesi inceltildi. Bu sebeple yeni mobilyalara bir bakın, en ufak bir ters harekette hemen kırılıyor. Eski suntalamlara bir bakın. Yıllar geçmesine rağmen taş gibi. Ben bu sektörün içinde olduğum için buradan örnek verdim. Tüm sektörlerde bu böyle emin olun. Artık üreticinin de dayanacak hali kalmadı. Bir zam furyası vuracak belli.
şükür edin şükür.
Mqaşa ne kaa zam gelecek peki? Sendikalar %4 için kapılarda süründürülecek, hatta belki de rüşvet verilecek kabul etmeleri için.