Kur Korumalı Mevduat, 20 Aralık 2021 tarihinde Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıklanmış, ertesi gün de girişler başlamıştı. Dövizdeki yükselişi durdurmak TL'nin değer kaybını korumak amacıyla başlatılan sistemde, faiz artı TL'nin değer kaybı farkı yatırımcıya önerilmişti. Dövizde gerileme sağladığı doğru ama bunu arkasında başka bir çok etmen de olurken, ekonomistler 21 Mart'ta vadesi sonra erecek ilk girişlerin kazancını ve Hazine yükünü hesapladı.
Bu arada bugün dolar/TL de 15'e yaklaştı.
Barış Soydan, 'Vatandaş kur korumalı mevduatta tuzağa mı düştü?' başlıklı yazısında şöyle anlatıyor:
“Büyük fırsat, kaçırılmayacak imkan” diye tanıtılan kur korumalı mevduata ilk girenlerin vadeleri 21 Mart’ta doluyor. 21 Aralık’ta, yani kur korumalı mevduat açıklandıktan bir gün sonra 100 bin dolarınızı 12.62 liradan bozarak 1 milyon 262 bin lirayla sisteme girdiniz, diyelim. En az 3 ay vade şartı olduğu için 21 Mart’a kadar bekleyeceksiniz. 21 Mart’ta ne alacaksınız?
Ekonomi yönetimi doları 14 TL’nin altında tutabilmek için yılbaşından beri büyük bir çaba ve büyük bir kaynak harcadı. Aralık’tan bu yana Merkez Bankası rezervlerinden yaklaşık 20 milyar dolar bu uğurda gitti.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, ekonomi yönetiminin 14 TL’ye kurduğu barajın yıkılmasına neden oldu. Şimdi ekonomi kulislerinde yeni barajın 15 TL’ye kurulacağı konuşuluyor. “Dolar 15 TL’nin üzerine çıkarsa bütçe gol yer” diye konuşulduğunu da duydum. Hazine doların getirisiyle mevduat faizi arasındaki farkı vatandaşa ödemeyi garanti etti. Dolar ne kadar yükselirse ödeyeceği para o kadar artacak. Merkez Bankası’nın rezervlerini eriterek doları 14 TL’nin altında tutmaya çalışmasının nedeni işte bu.
Neyse biz hesabımıza geri dönelim. Ekonomi yönetiminin 15 TL’nin altında tutmaya başardığını, doların 21 Mart’ta 14.62 TL olacağını varsayalım. Dolar vade başında 12.62 TL, sonunda 14.62 TL olduğuna göre aradaki 2 lirayı Hazine size ödemek zorunda. Kur korumalı mevduata 100 bin dolar ile girdiğinize göre de 200 bin lira almak zorundasınız.
Bu paranın tamamını size Hazine ödemeyecek. Paranızı yatırdığınız bankadan yüzde 17 faiz alacaksınız (Kur korumalı mevduatta faiz yüzde 17), üzerini Hazine tamamlayacak.
1 milyon 262 bin liranın üç aylık faiz geliri 52.900 lira. Kur koruması kapsamında ne kadar almanız gerekiyordu? 200 bin lira. Demek ki Hazine’nin ödeyeceği tutar 147 bin 100 lira.
Aslında kimin ne kadar ödeyeceği sizi ilgilendirmiyor, siz alacağınız paraya bakarsınız. Ne kadar alacaktınız? 200 bin lira. Yani vade başındaki 1 milyon 262 bin liranız vade sonunda 1 milyon 462 bin liraya çıktı. Dolarda kalsanız nereye çıkacaktı? Yine 1 milyon 462 bin liraya.
Yalnız küçük bir sorun var, bankanın size verdiği parayı dolara çevirmek isterseniz 100 bin dolardan daha az bir tutar alacaksınız. Çünkü bankaların döviz alım-satım rakamları arasındaki makas çok açık. Ayrıca para dönüşü olduğu gün kurun yukarıya doğru oynama ihtimali var.
Kur korumalı mevduata girenler bu işten ne kazandı? Sıfır lira kazandı, diyecektim ama gördüğünüz gibi aslında makas nedeniyle zarar etti.
Hay aksi unuttum, bir de enflasyon var. Mevduat sahibi ne kazandı, ne kaybetti diye düşünürken onu da hesaba katmak gerek.
Ocak ayı enflasyonu yüzde 11.1, Şubat ayı enflasyonu yüzde 4.81 olarak açıklandı. Mart’ta da yüzde 4 enflasyon olsa, üç ayda yüzde 20 eder. Siz ne kadar getiri elde ettiniz? Yüzde 15.84. (1 milyon 262 bin liradan 1 milyon 462 bin liraya yükseliş oranı.) Enflasyon yüzde 20 olduğuna göre paranız reel olarak yüzde 4 eridi.
Yoksa vatandaş tuzağa mı düşürüldü?
Dolar/TL Rusya-Ukrayna savaşının başlaması ile yaptığı yukarı yönlü hareketinde bugün 15 seviyesine yaklaştı. 14,9114 en yüksek işlem gördüğü seviye olurken, 24 Şubat'ta savaşın başladığı gün 14,65 seviyesine kadar yükselmiş 14 seviyesinden günü tamamlamıştı.
CHP Parti Sözcüsü ve eski bürokrat ve ekonomist Faik Öztrak, Türkiye’nin bu krizden kurtulmasının tek çaresinin sandık olduğunu vurgulayarak, kur korumalı mevduatı bütçenin üzerine saatli bir bombaya benzetti.
Öztrak, “Bu kur korumalı mevduat bütçenin üzerine konulan saatli bir bombadır. Tek bomba da bu değil. Mesela kamu özel işbirliği projeleri çerçevesinde verilen garantiler. Orada yandaş müteahhitlere verdiniz, burada da mevduat sahiplerine verdiniz bu garantileri. Bunlara sınırlama yok ama vatandaşa gelince para verirken eliniz titriyor” değerlendirmesinde bulundu.