Kulüp Dizisi İle Hayatımıza Giren ve Asırlardır Birlikte Yaşadığımız Türk Yahudileri

26.11.2021 - 10:00

Kulüp dizisi ile tanıştığımız ve varlıklarını özümsediğimiz Sefarad Yahudileri kim ve nasıl buralara kadar geldiler? Hepsini sizin için açıkladık, hazırsanız başlıyoruz!

Yahudiler'in Türkiye'ye gelişi 2 bin 600 yıl öncesine dayanıyor.

O dönem Türkiye topraklarına ilk gelen Yahudiler Kulüp dizisinde de canlandırılan Sefarad Yahudileridir.

1492 yılında Aragon Kralı Ferdinand ile Kastulya Kraliçesi Isabel hükümdarlıklarını birleştirir ve bir kararname yayınlar.

Bu kararname ile birlikte Yahudilerin ya din değiştirmeleri ya da bu topraklardan gitmeleri istenir. Bu kararname ile birlikte Sefarad Yahudileri Türkiye başta olmak üzere pek çok doğu ülkesine göç etmeye başlar.

Osmanlı'ya gelen Yahudiler için bir ferman yayınlandı ve herkesin onları kabul etmesi istendi fakat yine de Yahudiler Osmanlı'da vatandaş olamadı.

Ata binmeleri yasaktı, yaptıkları apartmanlarda Müslümanlar'a göre daha az kat çıkabiliyorlardı. Bu şekilde belirli farklılıkları bulunuyordu. Tanzimat ile birlikte eşit vatandaşlık hakları verilmeye başlandı.

Cumhuriyet'in ilanı ile birlikte Yahudileri de içine alan bir Türkleşme hareketi başladı.

Eskiden Osmanlıca bilmeden yaşayan vatandaşların artık böyle bir durumu yoktu. Yahudi okulları da Türkçe müfredata geçerek Türkçe eğitim vermeye başladı.

O zamana kadar Ladino dilini konuşan Yahudiler için durum biraz farklılaşmıştı.

Dünyada sadece Türkiye'de konuşulan Ladino dili aslında Yahudi İspanyolcasıdır. Türkçe ile etkileşim haline giren Ladino dili İspanyol ile çok fazla benzerlik gösterse de Türkçeden de oldukça fazla etkilenmiştir.

Günümüzde de Türkiye'deki Yahudiler evlerde çok az Ladino dili konuşurken ağırlı olarak Türkçe konuşuyor.

Örneğin, boyoz Ladino dilinden Türkçeye geçmiş.

Aslında Yahudi mutfağından gelen boyoz neredeyse tüm Ege'de biliniyor. Patlıcanlı, peynirli veya patatesli yapılan bir börek çeşidi olan boyoz zaman içerisinde İzmir boyozu halini almış ve lezzet olarak da farklılaşmış.

Varlık vergisi ile birlikte oldukça zorlanan Yahudiler pek çok varlıklarını satmalarına rağmen vergiyi ödeyemeyip çalışma kamplarına gönderilmişlerdir.

Yahudiler için oldukça zorlu olan bu dönemde pek çok Yahudi çalışma kamplarına giderken kalanlar da oldukça az eşya ve varlıkla yaşamaya çalışmış.

1948'de İsrail Devleti kurulduktan sonra özellikle maddi olanakları kısıtlı olan Yahudiler İsrail'e göç etmiştir.

Bu kesim de nüfusun %40 ile 50'sini oluşturmakta.

Günümüzde Türkiye'de yaşayan Yahudiler Dinlenme Günü olarak da bildiğimiz Şabat'ı yerine getirmektedir.

Tabii ki birebir ve doğru kuralları ile yerine getirenlerin sayısı oldukça az olsa da pek çok kişi Şabat gününde akşam yemekte buluşmaya devam etmekte.

Kulüp dizisi ile daha yakından tanımaya fırsat bulduğumuz Türk Yahudileri'nin aslında tarihi bizim kadar eski.

Gerçekten hem onlar Türkiye'ye çok büyük katkı sağlamışlar hem de biz onlara çok büyük katkılarda bulunmuşuz. Aramızdaki bu uyum gerçekten çok değerli!