Bugün tatlı hislerle özdeşleştirilen nostalji 19. yüzyıla kadar paranoya veya histeriye benzer şekilde tedavi edilen psikolojik bir rahatsızlıktı.
Bugün tatlı hislerle özdeşleştirilen nostalji 19. yüzyıla kadar paranoya veya histeriye benzer şekilde tedavi edilen psikolojik bir rahatsızlıktı.
Bu nasıl soru, tabii oluyordur. Örneğin Yedi Numara dizisini hatırlayıp o dönem spor karşılaşmalarını da bu nostaljik serüvene konuk ederek Galatasaray'ın UEFA kupasını aldığı günlere doğru gider zihnimiz. Genellikle bu nostaljik düşüncelerin sonunda 'o zamanlar ne güzeldi, şimdi mahvettik dünyayı' noktasında buluşulur.
Bazen yirmi yıl öncesine bazen de birkaç yıl öncesine dair yaşıyoruz bu hisleri, yani nostaljik hislerden bahsedince hemen Yeşilçam filmlerini düşünmeye gerek yok. Bu bağlamdaki geçmiş öyle uzaklardan gelmiyor da olabilir.
2015'te 'On this day' özelliğiyle geldi teknoloji devimiz. Birkaç haftada bir Facebook kullanıcıları yıllar evvel o gün paylaştıkları bir fotoğrafı, gönderiyi yahut anıyı hatırlıyor, kimi zaman istemedikleri anılarla karşılaşıyordu. Halen de devam ediyor bu özellik. Bu bildirimleri siz de alıyorsunuz.
Bu yeni güncellemeyle her iPhone'un fotoğraf klasörüne Memories (Anılar) sekmesi koyuldu. Bugün 700 milyondan fazla kişi fotoğraf galerilerine girdiğinde hatırlamak istemeyeceği bir anıyla karşılaşıyor. Hatırlamak istiyor olsa bile ona dayatılmış bu anı bir anda gerçeklik algısını bozuyor.
Bir anlamda sosyal medyadaki hayatımızın arşivi olan Instagram profilimize girip şöyle birkaç kez aşağı doğru kaydırdığımızda geçmişin tam ortasındayız.
Şimdi siz bizim teknoloji kötüdür, geleneksel yöntemlere dönelim diyeceğimizi falan sanmıyorsunuz değil mi? Yani bu uygulamalarla değil derdimiz. Çok daha köklü bir tartışmanın peşindeyiz.
Hatta 20. yüzyılda da bu görüş kökten değişmedi, nostaljinin bireyin hayat koşullarıyla başa çıkmasını zorlaştırdığını savlayan psikoloji araştırmaları yayınlandı. 2010'lara gelindiğinde işler biraz değişti. 10 yıllık bir süreci inceleyerek raporlayan Southampton Üniversitesi profesörü Constantine Sedikides, nostalji hissiyle baş başa bırakılan katılımcıların ruh sağlığı üzerinde son derece olumlu bir etkisi olduğunu söyledi.
Yani nostalji sanıldığı gibi 'öcü' değildi.
Bu konuda şirketlerin aksiyon almasını şevklendiren bir diğer araştırma da şöyle diyordu:
'Bazı durumlarda eski bir fotoğraf olumsuz duygular uyandırsa da genel olarak cihazlarımız bizi geçmişimizin anlamlı noktalarına bağladıkça biz de kendi kendimize bağlanmaya başlarız.'
Biz istemeden karşımıza çıkan nostaljik fotoğraf ya da gönderiler geçmişimize dair kısa bir seyahat olsa da hafızamızı manipüle edebilir. Çünkü olaydan ziyade fotoğrafı hatırladığımız için deneyimin parçalarını birleştirmekte zorlanıyoruz. Yani uzun lafı kısası, kendini nostalji olarak tanıtanlara hemen itimat etmeyin.
Nostaljinin riskleri, faydaları, teknoloji devleri tarafından nasıl kullanıldığını anladık da ne yapmalı? Yorumlarda tartışalım!