Bazen sosyal medyada veya motivasyonel içeriklerde öyle cümlelerle karşılaşırsınız ki kulağa derin ve anlamlı gelir, ama aslında hiçbir mantığı yoktur. İşte bu duruma “Pseudo-Profound Bullshit” deniyor. Peki bu kavram tam olarak ne? Bilim ne diyor?
İşte detaylar...
“Sözde derin saçmalık” olarak çevirebileceğimiz PPBS, dilbilgisel olarak doğru, soyut ve etkileyici kelimelerle süslenmiş, ancak yakından bakıldığında hiçbir somut veya doğrulanabilir içerik taşımayan ifadeleri tanımlar. Bu tür cümleler, genellikle motivasyonel alıntılar, spiritüel paylaşımlar veya popüler psikoloji içeriklerinde karşımıza çıkar.
Örnekler:
“Zihnin derinliklerinde kaybolan ışık, evrenin sırrını çözer.”
“Karanlık, bilinçli bir uyanışın başlangıcıdır.”
“Gerçeklik, düşüncenin ötesinde bir yansıma olarak var olur.”
Gordon Pennycook ve arkadaşlarının 2015 yılında yaptığı çalışmada, katılımcılara rastgele oluşturulmuş PPBS örnekleri sunuldu ve çoğu kişi bu ifadeleri derin ve anlamlı olarak değerlendirdi. Bu durum insanların anlam arayışında soyut ve etkileyici kelimelere duyduğu eğilimi gösteriyor.
Araştırmalar, PPBS'ye duyulan ilginin, daha düşük bilişsel yetenek, sezgisel düşünme tarzı ve bilimsel okuryazarlık eksikliği ile ilişkili olduğunu ortaya koymuştur.
Soyut Kavramların Aşırı Kullanımı: “Enerji”, “bilinç”, “evren” gibi soyut terimler sıkça yer alır.
Jargon ve Moda Kelimeler: Felsefe, psikoloji veya kuantum fiziği gibi alanlardan alınmış, ancak bağlam dışı kullanılan terimler bulunur.
Belirsizlik ve Genellik: Somut örnekler veya detaylar eksiktir; ifadeler genellikle belirsiz ve geneldir.
Derinlik İzlenimi Veren Yapı: Karmaşık cümle yapıları ve etkileyici kelimelerle derinlik izlenimi yaratılır.