Günlük hayatta önemsiz gibi görünen bazı durumlar, beklenmedik derecede güçlü tepkilere yol açabiliyor. Küçük bir söz, basit bir davranış ya da kısa bir gecikme bile kişinin kendini yoğun bir şekilde öfkeli, kırgın ya da dışlanmış hissetmesine neden olabiliyor. Peki bu orantısız duygusal tepkilerin arkasında ne yatıyor?
Gelin, birlikte mercek tutalım...
Arkadaşımızın kapıyı biraz sert kapatması, flörtümüzün mesajı iki saat geç cevaplaması ya da kahveyi şekersiz yapması... Baktığımızda minicik detaylar. Ama bazı günler oluyor ki, bu küçük şeyler bir anda içimizi kemiren koca bir meseleye dönüşüyor.
“Bu kadar tepki vermem saçma biliyorum ama…” cümlesinin sonu hiç gelmiyor. Peki neden? Gerçekten sadece o anki olaydan mı bu kadar etkileniyoruz, yoksa biriken başka duygular mı var?
Yani o anki olay, geçmişte yaşadığınız ama bastırdığınız bir duyguyu harekete geçiriyor.
Mesela, partneriniz size “abartıyorsun” dediğinde çıldırıyorsanız, belki de hayatınızda defalarca duygularınızın küçümsendiği anlar birikmiştir. O an sadece o cümleye değil, bir ömür boyu görmezden gelinmeye tepki veriyorsunuz.
Psikolog Dr. Gabor Maté, insanların verdikleri büyük tepkilerin altında çoğu zaman çocuklukta karşılanmamış ihtiyaçların yattığını söylüyor.
Örneğin, çocukken duygularınız bastırıldıysa, biri sizi şimdi görmezden geldiğinde o “küçük” davranış sizi sandığınızdan çok daha fazla yaralayabilir. Bu o an yaşadığın olayla değil, geçmişte aldığınız bir yaranın tekrar hatırlanmasıyla ilgili.
Bir diğer sebep beynimiz geçmişte tehdit olarak kodladığı şeyleri, bugün de benzer şekilde algılıyor. Bu duruma duygusal belleğin aktive olması deniyor.
Yani siz farkında olmasanız da, beyin “Bu davranış seni daha önce üzmüştü, yine aynı şey olabilir” diyerek sizi korumaya çalışıyor. Tepkinin şiddeti de bu yüzden orantısızlaşabiliyor.