Uzun yıllardır inşaat ve emlak odaklı bir ekonomik modeli benimsenen Türkiye'de kiralar ve değerlerdeki artış akıl sınırlarını aşmış durumda. Milyonlarca insanın aynı anda aynı konudan yakınması ise havada kalan bir konu oluyor.
Konut fiyatlarındaki artışın nedenlerinden biri, inşaat maliyetlerinde yükseliş olurken, maliyet artışında da en önemli neden kurdaki yükseliş. Böylelikle konutta üretimin azalması ile arz sorunları yaşanıyor. TÜİK’in Yapı İzin İstatistikleri’ne bakıldığında ise 2021 yılında yapı ruhsatı verilen daire sayısı yüzde 27,8 oranında artarken, yapı kullanım izni verilen daire sayısı da yüzde 4,4 oranında artış gösteriyor. Bu artış ile konut arzındaki yavaşlama fiyatlardaki yükselişi açıklamaya yetmiyor.
Kira konusunda serbest piyasa, eşitsizliği derinleştiriyor. Bazı bölgelerde kullanılamaz halde olan konutlar dahi kiralık olarak sunuluyor. Yatırım amaçlı birden fazla konut sahibi olan kişiler, kamusal bir düzenleme ya da kısıtlama olmadan fiyatları ile piyasayı yönlendirebiliyor. Böylelikle bazı bölgelerde konut fiyatları 3 katına çıkarken, tarihte belki de ilk kez konut fiyatlarındaki artış dolardaki artışı solladı.
İngiltere merkezli Knight Frank emlak ajansı firması, 150 şehirde 12 aylık konut fiyat artışlarını inceleyerek hazırladığı raporda, konut fiyatları en hızlı İstanbul, İzmir ve Ankara arttı. 2021 yılının son çeyreğini kapsayan raporda, genelde ortalama yüzde 11 olurken, İstanbul’da konut fiyatları yüzde 63,2, İzmir’de yüzde 58,5 ve Ankara’da yüzde 55,9 oldu. Bu üç büyük kentte Birgün'den Nisa Küçük, Tolga Uğur ve Berkay Sağol haberine göre, sektör temsilcileri ile görüşmelerde ortaya çıkan tablo barınma krizinin çok daha ciddi boyutlara ulaşacağını gösteriyor.
Artan kiralar, düşük gelirli kesimin yaşadığı bölgelerde vatandaşı daha semtlere taşınmaya mecbur bırakırken, Ankara Keçiören’de 26 yıllık emlakçı Erdal Taştan, semtteki kiraların astronomik bir şekilde arttığını söyledi. Semtte eski yıllarda çoğunlukla asgari ücretle geçinen işçi ailelerin yaşadığını belirtirken, kira artışlarının maaşlara oranla dengesiz olduğunu, mecbur kalanların daha uygun kiraların olduğu şehir merkezine çok uzak yerlere taşındığını hatta köylerine döndüklerini belirterek, Şehir Hastanesi’nin semtte memurları artırdığını belirterek şöyle devam etti:
Kiracılar evlerinden çıkmak istemiyor ama ev sahipleri ‘Tadilat yapacağım’ gibi bahanelerle kiracıları evden çıkarıyor. Kiracılar bir sonraki kira dönemi için yüzde 30’lara kadar yapılacak zamma razı olabiliyor ancak ev sahipleri yüzde 30’luk zamlara bile razı olmuyor. Çünkü evi, yeni kiracıya daha yüksek bir fiyata kiralamak istiyor. Şu an 1+1’ler bin 500 TL’den başlıyor. Elimde insanın içinde yaşaması çok zor olan bir daire var ve bu evin aylık fiyatı bin 200 TL.
Mamak'ta emlakçı Özgür Han da kiraların iki yılda çok hızlı yükseldiğini belirterek şunları söyledi:
Geçen sene 3+1 bir dairenin kirası ortalama bin TL’den başlıyordu şimdi ise aynı evler 2 bin TL’den başlıyor. Kira artışlarını karşılayamayanlar da çoğunlukla Boğaziçi, Akşemsettin gibi şehir merkezine uzak mahallelere yöneliyor.
Batıkent’te 25 yıllık emlakçı Ali Fidan ise yapılan projelerle fiyatların kontrolsüz bir şekilde arttığını söyledi ve şöyle konuştu:
Eski yıllarda bölgede, ekonomik geliri daha düşük olan insanlar yaşardı şimdi ise bölge orta üst sınıfın tercih ettiği bir yer haline geldi. Elvankent’e, Sincan’a taşınan insanlar var. Geçen sene 3+1 ev kiraları ortalama bin 200 TL’den başlıyordu şimdi ise aynı evler 2 bin 500 TL’den başlıyor ve üst sınırı yok. Ayrıca şu anda ciddi bir kiralık ev sıkıntı var. Her yıl bu dönemde elimizde en az 10- 15 kiralık ev olurdu şimdi bir tane bile kiralık yok. Çünkü insanlar evlerden çıkmak istemiyor.
İstanbul’da eskiden kiraların daha uygun olduğu Kağıthane, Sultangazi, Zeytinburnu ve Ümraniye resmen uçuşa geçti. Yeni bir eve taşınmak küçük bir servete mal olurken, eski kiracılar ile ev sahipleri resmi kira artış oranı ile zamda anlaşamıyor.
Kağıthane’de emlakçı Kemal Delibaş, metroya yakın evlerin kirasının 5 bin lira civarında olduğunu belirterek, şunları söyledi:
’Son 4 aydır piyasada denge yok. Bir ev sahibi yüksek oranda zam yapıyor, sonra diğeri duyuyor ve o da yapıyor.1+1 evler bin 500, 2+1 evler ise 2 bin 500 liradan başlıyor. Metroya yakın evlerde ise fiyatlar daha da yüksek. Metroya 15-20 dakikalık yürüme mesafesindeki yerlerde kiralar 4 bin lira seviyesinde. Daha da yakın yerlerde ise 5 bin lira bandında. Bu durum daha ne kadar sürer bilmiyorum ama insanların alım gücü daha da azalacak gibi. İstanbul’u terk etmeyi düşünen kiracılar bile var.
Sultangazi’de emlakçı Alişan Şahin, kiraların ev sahibi ve kiracıları karşı karşıya getirdiğini belirtti ve şöyle dedi:
2+1 evler 3000-3500 aralığında şu anda. Ev sahibi ile kiracılar arasındaki sorunlar çoğaldı. Kiralık daire vermekte bile zorlanıyoruz. Ne yazık ki gidişat çok kötü.
İstanbul’un en kalabalık ilçelerinden olan Zeytinburnu’nda emlakçı bir yetkili ise şunları söyledi:
1999 depremi sonrası yapılan 2+1 binaların kira ücretleri 4 bin 500, 5 bin lira seviyesine kadar çıkabiliyor. Depremden önce yapılan, eski 2+1 evlerin bile kiraları 3 bin 500 – 4 bin lira seviyesinde. 4 aydır konut piyasası böyle. Bugün 4 bine verilen bir evi bir gün sonra 4 bin 250, hatta 4 bin 500’e bile kiralayabiliyorsunuz.
Kiralık konutlardaki fiyat artışının yüksek olduğu bir diğer ilçe olan Ümraniye'de emlakçı Cem Abay, şunları anlattı:
Geçen gün 1+1 evi 2 bin TL’ye verdim. Enflasyonun yükselmeye başladığı geçen yılın sonundan beri fiyatlar artıyor. Bir diğer yandan, Ataşehir’deki finans merkezi nedeniyle talep canlı, herkes ev arıyor.
Kadıköy’de yaşayan kiracı, ‘’Yaklaşık 2 yıl önce İstanbul’a taşındım. 1+1 ev kiram 2 bin 800 liraydı. Ev sahibim daha bir yıl dolmadan kirayı 7 bin 500 liraya çıkarmak istedi. En son geçtiğimiz hafta ev sahibim ‘ben oturacağım’ dedi. Ev sahibim daireleri olan zengin, Türkiye’de bile yaşamayan biri.’’ derken, Kağıthane’de oturan başka bir kiracı ise ‘’Evim eski bir 2+1. 2 bin lira kira verirken, ev sahibim şimdi 3 bin 500 lira istiyor. TÜFE ortalamasına göre zam yapması gerektiğini söylediğimde ‘diğer evler şu kadara’ kiralanıyor diyor.’’ diye anlattı.
Yapılan araştırmalara göre İzmir’de yıllık kira artışı yüzde 78 olurken, bazı semtlerde kira zamları yüzde 100’ü geçti. İzmir’de eskiden kiraların görece uygun olduğu Buca, Konak ve Karşıyaka’nın bazı mahallelerinde bile kiralarda yüzde 80’e varan artış görülüyor.
Üniversite öğrencilerinin yaşadığı Üçyol semtinde içi bakımsız olan evlerin kiraları bile 2 bin TL’nin üstüne çıkmış durumdayken, İzmir Konak'ta bir emlakçı, “Geçen yıl bu fiyatlara ev kiralayacağımızı söyleseler biz inanmazdık. Geçen yıl en fazla 1500 TL’ye kiralayacağımız doğalgazı olmayan, içi bakımsız 2+1 eski bir evi iki gün önce 3 bin TL’ye kiraladık” dedi.
Karşıyaka’da merkezdeki mahalleler önceki yıllarda da yüksek ortalamada olurken, dar gelirli insanların yaşadığı mahallelerde de durum aynı oldu. Bölgedeki emlakçı Oktay Terzi, “Karşıyaka’nın merkezinde bir asgari ücret miktarına kiralık ev bulmak neredeyse imkansız. İnsanlar kenar mahallelere göç etmeye başladı ama bundan birkaç yıl öncesine kadar işçilerin ve dar gelirli insanların yaşadığı mahallelerde de kiralar iç açıcı değil. Ben 30 yıllık emlakçıyım kendim şu anda ev bulamıyorum. Oturduğum eve 4 bin TL’den fazla kira ödüyorum ve şu anda evimden çıkacağım.” dedi.
Buca’da bir emlakçı ise, “Eskiden dar gelirli insanların ev kiralamak için baktığı ilk ilçe Buca olurdu. Burada her mahallede rahatça ev bulunabilirdi ama o günler artık geçti ve bu yalnızca 6 ay gibi bir sürede oldu. Ev sahipleri kiracılarına TÜFE oranından daha fazla zam yapmak istiyor ve çeşitli bahanelerle onları evlerden çıkarmaya çalışıyor” ifadelerini kullandı.
Buca’da yaşayan bir kiracı, “Pandemiden önce bir kişi ‘2 bin TL’ye ev kiraladım’ deyince herkes çok pahalı, lüks gözüyle bakıyordu. Bu fiyat aralığındaki evler o zaman 3+1 ve doğalgazlıydı. Şimdi 2 bin TL civarında bulduğumuz evler ya kot ya merkeze uzak ya da ısınma problemi var.” derken, Karşıyaka’da ev arayan bir kişi de, “Ev sahibim ‘ekonomik kriz bizi de etkiliyor ve ihtiyacım var’ diyerek evi satma kararı aldı. Mevcut koşulda evler hem merkezden uzak hem de kiralar oldukça yüksek, aidatlar da cabası. Ev ararken uygunluğuna bakıyorum ısıtmalı aramak lüks.” diye konuştu.
Boşkalsın evleriniz kimse tutmasın 5 kuruşa muhtaç olun