İngiliz Financial Times gazetesi, seçim öncesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın konut hamlesinin yanında pek çok kamu harcamalarında yükselme öngördü. Bu yükselme için yurt içinde de uzmanlar değirmenin suyunu sorarken, kimileri de net hata noksanın hep seçim döneminde arttığına dikkat çekti. Ancak seçim sonrası için de faizlere dair 'piyasa matematiğine' dikkat çekildi.
Ekonomistlerin bu harcamaların enflasyonu artırabileceği eleştirilerine de yer verilirken, Laura Pitel imzalı haberde, düşük gelirlilere yönelik 50 milyar dolar devlet destekli TOKİ projesi seçim ekonomisinde harcamaların başlangıcı olarak görüldü. 2023 seçimlerinin 20 yıllık iktidar boyunca karşılaşılan en zorlu rekabete sahne olacağı öngörüldü.
2022 yılının ilk dokuz ayında bütçe dengesini korunma çalışmalarında son aylarda açığın artacağı tahmin edilirken, 9 ayda merkezi bütçede 45 milyar TL olan açığın Orta Vadeli Plan’da yıl sonunda 460 milyar TL hedefi de vurgulandı.
FT haberinde değerlendirme yapan uzmanlardan King’s College London finans profesörü Gülçin Özkan, geçmişte yapılan her şeyin ötesinde elden gelen her şeyin yapılacağını beklediğini belirtirken, bu seçimi 'son derece riskli' olarak nitelendirdi. Mali paket ya da kredi garantilerinde boyutların kendisini şaşırtmayacağını da ekledi.
Kurum, konut inşaatlarının Hazineye maliyeti konusunda bilgi vermezken, önemli bir kısmın TOKİ'den kalan kısmın da Hazine'den karşılanacağını belirtti.
Türkiye’deki enflasyon ve yaşam maliyetlerindeki artışa dikkat çekilen haberde, Metropoll anketlerindeki ekonomide kötümser bakışın yıl ortasında yapılan asgari ücret zamlarından sonra gerilediğine de dikkat çekildi.
Haberde, muhalefetin konut projesi ve sosyal harcamalardaki artışlara yönelik eleştirilerinin de geç kalındığı, ekonomik gerçeklere uymadığı ve iktidarın inşaat sektöründeki destekçilerine fayda sağlamak amaçlı olduğu eleştirilerine de yer verildi.
İYİ Parti Ekonomi Politikaları Başkanı Bilge Yılmaz'ın görüşlerine yer verilen haberde, iktidarın seçimi kazanırsa bu icraatların gerçekleşeceğini, iktidar değişimi halinde bu imkânların verilemeyeceği yönünde bir söylemi olduğunu belirtti.
FT’ye konuşan uzmanlardan ekonomist Atilla Yeşilada da seçim ekonomisiyle artacak harcama çılgınlığının Erdoğan’ın popülaritesinde ‘geçici artış’ sağlayacağını ancak bunun enflasyon ve ithalat ile gerileyeceğini söyledi. Yeşilada, bu kadar harcamayla enflasyonda ve dolarda yükseliş olmamasını 'mucize' olarak değerlendirdi.
Karar Gazetesi'nde de Taha Akyol, memur maaşlarında 'yüzde 100 zam' iddiasını, “90’lardaki gibi seçim kazanmak için ona ver, buna ver. Değirmenin suyu nereden gelecek?” diye sorusuyla karşıladı. Akyol, “Memur maaşlarına yüzde yüz zam yapılacakmış. Bunun için 2023 bütçesinde personel giderleri 1 trilyon 6 milyar liraya çıkarılmış. Kabaca bütçenin dörtte biri personel harcamalarına gidecek” iddiasına yönelik, 'Erdoğan’ın seçim kazanması zor, fakat kim kazanırsa kazansın, seçim sonrasındaki birkaç yıl içinde Türkiye ateş topuna dönmüş bir ekonomiyi kucağında bulacak. Zira kullanılabilir kaynaklar daralıyor' dedi.
Akyol, iktidarın haklı olarak sürekli dış kaynak arayışında olduğunu, ancak “epistemolojik kopuş” gibi söylemlerin iktisat politikalarında rasyonel ve öngörülebilir olmadığını, yabancı yatırımcıya güvence olarak sunulması gerekenin, 'ortodoks iktisat, rasyonel yönetim, kişilerin üstünde sağlam kurallar ve güçlü liyakatli kurumlar' olduğunu söyledi. Akyol şöyle devam etti:
Türkiye bunu gerçekleştirmek zorunda. Zor ve ıstıraplı olacak maalesef, 24 Ocak 1980’de Turgut Özal’ın, 14 Nisan 2001’de Kemal Derviş’in yaptığı kurumsal reformlar gibi.
Dünya'da Alaattin Aktaş, 2011 yılından bu yana seçim dönemleriyle son dönemde oluşan net hata noksanın arasında belirgin ancak dolaylı bir ilişki olduğunu belirtti. Hemen her seçim öncesi çıkan mali aflara da değinen Aktaş, 'bir şekilde dışarıda tutulmuş dövizler'in bu aflarla yurda döndüğünü de açıkladı. Bunun da dövizi kaydını zorlaştırdığını ve net hata ve noksana eklendiğini belirtti.
2022’de seçim olmadan net hata noksandaki artışı da '2023’e hazırlık' olarak değerlendirilebileceğini belirten Aktaş, bu döviz girişlerinin yalnızca aflarla açıklanamayacağını da hatırlattı.
Seçimin masraf ve finansman istediğine değinen deneyimli gazeteci, ayrıca seçimin bolluk gerektirdiğini, dövizin olmazsa olmaz olduğunu da ekledi ve şunları vurguladı:
2022’de sekiz ayda 28 milyar doları aşan net hata ve noksan biraz da bu çerçevede değerlendirilmelidir.
Dünya'da Şeref Oğuz da, Merkez Bankası'nın yarınki toplantısında 100 baz puan daha indirim beklendiğini ileterek, tek haneye inişten sonra da durumun, 'dış güçlere' göre yönlendirileceğini söyledi.
Seçime kadar tek haneli faizle gidilirken, piyasada faiz oranlarındaki farklılığın artacağını, düşük faize karşın kredi olmama durumumun sürdürülebilir olmadığını belirtti. 'Seçimden sonra çok hane' diyen Oğuz, şöyle devam etti:
Seçimi kim kazanırsa kazansın, faiz nass olmaktan çıkar, piyasanın matematiği bizim siyaset hesaplarını aşar, acı gerçekler ağır ağır üzerimize çöker. Kaşıkla verilenler kepçeyle geri alınır ve ödeyeceğimiz bedeller katlanır, gider.
seçimi kazanmak içln herşeyi yapacaklar işin sonunda ekonomi yönetilemez bir hale gelerek hepimizin daha çok canını yakacak
Delik büyüyor