Cinsiyetlerimiz gonozom adı verilen cinsiyet kromozomları tarafından belirlenir. Bizlerde 2 tanedir; X ve Y kromozomları olarak. Kadınlarda iki adet X kromozomu bulunurken (XX) erkeklerde bir adet X, bir adet de Y kromozomu (XY) bulunur. X kromozomu Y kromozomundan daha büyüktür ve üzerinde daha fazla gen içerir.
Kadınlarda iki X kromozomundan biri inaktive edilir. Hemen aklınıza şu soru geldi: Kadınlar tek X kromozomu ile mi yaşıyor? ve erkelerde ki Y kromozomunun bulunması (ve dolayısı ile daha fazla gen içermesi) genetik açıdan bir üstünlük mü sağlıyor erkeklere? Hemen şöyle bir yanıt verelim: Kadınlarda her hücrede aynı X kromozomu inaktive olmuyor. Bir doku düşünün, 1000 hücreden oluşsun (olmazda kolay anlatabileyim diye bu rakamı verdim), bu hücrelerin 600’sında inaktive olan X kromozomu diğer geri kalan hücrelerde aktive olabilir. Ve X kromozomunun ortalama 800-900 gen içerdiği (Y’de bu sayı 100’den az olarak bilinmektedir) düşünülürse kadınlarda muazzam bir çeşitlilik göze çarpmaktadır. Ve bir bilgi daha eklemek isterim, X kromozomunun bir kısmı da inaktive olmadan biyolojik hayatına devam etmektedir. Yani inaktive olan X kromozomunda bile aktif olarak çalışan bölgeler bulunmaktadır.
Peki neden erkek doğum oranı kadın (dişi) oranından daha yüksektir? Bununlar ilgili de bir çok hipotez bulunmaktadır. Acaba iki X kromozomu olan hücrelerin yaşamını sürdürmesi veya spermin ve yumurtanın döllendikten sonra yaşaması daha mı zor? Aancak hayata tutunduktan sonra da daha mı dirençli? Tabii bu bilgiyi biyolojik olarak açıklamak kolay değil.
Belki de bu genetik fazlalık kadınların daha uzun yaşamalarını, immünolojik açıdan daha dirençli olmalarını, mental hastalıkların geneline daha az yakalanmalarını açıklayabilir. Örneğin çok uzağa gitmeyelim, Covid-19 için de kadınların daha az etkilendiği, hatta daha az ölümle sonuçlanan enfeksiyonlar olduğu veriler çok fazla tartışıldı. Gerçekten de kadınların enfeksiyon hastalıklarına karşı daha dirençli olduğu bilinmektedir. Bunun sebeplerinden en önemlisi X kromozomu üzerinde bulunan ve bizlerin immün sistemi ile ilişkili genlerin çeşitliliği olarak tahmin edilmektedir. İki X kromozomu çeşitlilik bakımından daha zengindir. Bu örnekleri çoğaltabiliriz. Belki de çocuk doğurabilmek için ekstra biyolojik destek ve dayanıklılıklara ihtiyaç olduğundan da bahsedebiliriz.