Volkan Genç bana TEDxİzmir’de cinsiyet kurallarının reddi üzerine konuşma yapmamı teklif ettiğinde, neredeyse hiç düşünmeden, kabul ettim. Formatı bir kez deneyimlemiştim. 2015’te koşuya başlama sürecimi ve Adım Adım’ı anlatan “Çözüm Üretmek mi İstiyorsun? Koş!” başlıklı bir konuşma yapmıştım. O günden beri gelen teklifleri ise “anlatacak yepyeni bir hikayem yok, olunca seve seve” diye geri çevirmiştim.
Burada oldukça uzun, çok katmanlı bir hikâye vardı. Ancak tüm bu hikâyeyi 18 dakikaya sığdırmak imkansızdı.
Düşünmeye başladım: “Öğrencilerimin en çok ilgisini çeken temalar neler”: Kıyafetlerin cinsiyeti ve yemeklerin, içkilerin cinsiyeti. Her yıl dönem sonunda küçük bir oyun oynadığımız için, kıyafetler ile ilgili aktaracak daha fazla anekdotum vardı. Sonunda bu başlıkta karar kıldım.
Oyun şu: Son dersten önce bir duyuru yapıyorum. “Gelin haftaya, hep birlikte, cinsiyet kurallarını yıkalım, ‘öteki’ cinsiyet için uygun olduğunu düşündüğümüz kıyafetle gelelim derse” diyorum.
Kendisini kadın olarak tanımlayan öğrencilerim koyu renk pantolon, ceket, gömlek, makosen ayakkabı, askı, papyon, kravat gibi “erkek kıyafetleri” ile gelirken, erkek olarak tanımlayanların büyük bir çoğunluğu oyuna hiç dahil olmamayı tercih ediyor. Toka ya da küpe takan, pembe tişört giyen, oje süren 4-5 kişi oluyor her yıl. Bugüne kadar yalnızca bir kişi etekle katıldı derse. Elbise ya da topuklu ayakkabı ile gelen henüz yok.
Bu “kıyafet oyunu” kadınlar ve erkekler arasındaki eşitsizliği ve cinsiyet kimlikleri arasındaki hiyerarşiyi birlikte deneyimlememizi sağlıyor aslında:
Kadın “erkek gibi” giyindiğinde statü kazanıyor; “güçlü kadın”, “iş kadını”, “lider” oluyor. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kadınların pantolon giyebilmek için verdikleri mücadeleyi hatırlayın. Elizabeth Cady Stanton, Amelia Bloomer gibi aktivistler “güçlü” ve “bağımsız” kavramları ise özdeşleştirdikleri pantolonu giyerek rol model olmaya çalışıyor.
Konuşmama bu aktarımla başlayıp 19. yy’dan kırmızı pelerinli, güllü, topuklu ayakkabılı, pembe tüylü şapkalı “erkek kıyafetleri” ve 20.yy’ın başından beyaz, dantelli kız ve oğlan çocuk elbiselileri göstererek bu kodların nasıl dönemsel olarak değiştiği ile devam etmeye karar verdim.
Kurguyu oluştururken bir yandan da “ne giysem?” diye düşünmeye başlamıştım. Sonra derslerde kullandığım smokinli kadın fotoğrafları geldi aklıma. Smokin! Daha önce hiç smokin kiralamamıştım ve nereye gitmem gerektiği konusunda en ufak bir fikrim yoktu. Bir Google araması ve sonrasında yaptığım telefon konuşması beni Pangaltı’da 80’ler tarzında tasarlanmış küçük, şık bir dükkâna götürdü. Gökhan Araz ile birlikte pantolonun boyundan, ayakkabıya, boyun bağına, kol düğmelerine kadar tüm ayrıntılara birlikte karar verdik. Sonra bana smokini taşımanın tüm inceliklerini anlattı: “Ön ceplere hiçbir şey koymayın, pot yapar”, “boyun bağını açık bırakın”…
Evet, tam birlikte karar verdiğimiz gibi çıktım kırmızı halının üzerine. Benim için smokinle sahneye çıkmak çok kolaydı. Çok eğlenceliydi.
Ancak kendini erkek olarak tanımlayanlar için etek giyip sahneye ya da Taksim’e çıkmak bu derece kolay ve keyifli olduğunda; bu “oyun” onları korkutmadığında, tedirgin etmediğinde hiyerarşileri yıkmış ve cinsiyet kurallarından hep birlikte özgürleşmiş olacağız.
Tam da bu nedenle, bir sonraki etkinlikte bu oyunu hep birlikte oynamaya davet ettim izleyicileri.
İstediklerinizi giyin ama ülkede boş insan çok başınız ağrıyabilir