Okuma eylemi, sadece bilgi edinme aracı olmaktan çok daha fazlası. Okumak beynimizin nöroplastisitesini doğrudan etkileyen, bilişsel mimarimizi yeniden yapılandıran karmaşık bir süreçtir. Geleneksel olarak kağıt üzerinde gerçekleştirilen bu eylem, son yıllarda dijital ekranlara kaymış durumda. Peki okuma materyalinin değişmesi, anlama, dikkat ve öğrenme yeteneklerimizi nasıl farklılaştırıyor?
Detaylar 👇
Kaynak: BBC
Basılı kitaptan okumak, genellikle 'derin okuma' (deep reading) olarak adlandırılan, yoğun odaklanma gerektiren bir süreci teşvik eder. Sayfadaki sabit metin, beynin dikkat dağıtıcı unsurları filtrelemesini kolaylaştırır, bu da okuyucunun içeriği daha derinlemesine analiz etmesine ve sentezlemesine olanak tanır.
Araştırmalar kağıt üzerinde okuyan bireylerin, metni okuduktan sonraki hatırlama ve anlama düzeylerinin ekrandan okuyanlara göre genellikle daha yüksek olduğunu göstermekte. Bu durumun dokunma hissi ve sayfanın fiziksel konumu gibi haptik ve mekansal ipuçlarının beynin bilgi kodlama sürecine yardımcı olmasından kaynaklanabileceği söyleniyor.
İnternetin yapısı gereği, okuyucular genellikle hızla tarama yapar, anahtar kelimeleri arar ve bağlantılar arasında hızla geçiş yaparlar. Bu yüksek hızlı tarama eylemi, beynin dikkatini sürekli bölen, bir nevi çoklu görev yapmaya zorlayan bir döngü oluşturur.
Sonuç olarak metnin bütünsel yapısını kavrama, alt metinleri idrak etme ve karmaşık anlatıları takip etme gibi derin bilişsel süreçler zayıflayabilir. Ayrıca, e-kitaplar ve makalelerdeki kaydırma hareketi (scrolling), basılı sayfayı çevirmenin aksine metnin mekansal haritasını oluşturmayı zorlaştırarak hatırlama performansını olumsuz etkileyebilir.
Okuma biçimindeki bu değişim, basılı materyalin tamamen terk edilmesi gerektiği anlamına gelmez. Dijital okuma, hız, erişilebilirlik ve bilgiye anında ulaşım gibi modern yaşamın getirdiği avantajları sunar. Örneğin, kısa, güncel haberler veya hızlı referans gerektiren bilgiler için dijital format idealdir. Ancak, bir konuya derinlemesine dalmak, eleştirel düşünme becerilerini geliştirmek ve karmaşık anlatıları anlamak istendiğinde, basılı kitapların sunduğu tekil odaklanma alanı bilişsel faydaları nedeniyle vazgeçilmezdir.
Nihayetinde beynimizin potansiyelini en üst düzeyde kullanmak için, okuma hedefine bağlı olarak hem basılı hem de dijital okuma becerilerini dengeli bir şekilde kullanmayı öğrenmek, günümüzün hibrit bilgi çağında en akılcı yaklaşım olacaktır.
*Bu içerik Google yapay zeka destekli bir not alma uygulaması olan NotebookLM ile oluşturuldu.