Kiralık Konak 1922 yılında yayınlanmıştır. Osmanlı Devleti'nin yıkılış sürecini ve Batılılaşma sürecini okuyucuya aktaran bir eserdir. Toplumun yaşantı biçimi, kuşaklar arasındaki farklar, yaşam tarzlarındaki değişimler romanda işlenen ana konulardandır. Yazar, Naim Efeni konağını odak alarak 'modernleşme' sürecini ele alır. Peki Kiralık Konak karakterleri kimlerdir, konusu nedir?
Gelin birlikte daha detaylı bir inceleme yapalım...
Kiralık Konak, Osmanlı Devleti'nin çöküş yıllarında yaşanan kuşak çatışmasını, modernleşme sancılarını, geleneksel değerler ve yaşam biçimlerini konu edinen bir romandır.
Naim Efendi, temiz, titiz ve dürüst bir insandır. Karakterlerin en yaşlısıdır ve Osmanlı Dönemi geleneklerine körü körüne bağlıdır. Naim Efendi'nin eşi Nefise Hanım'ın ölmesiyle Naim Efendi konağındaki düzen bozulur. Kalabalık bir aile olan Naim Efendi'nin ailesindeki düzen, evin en büyük kızı Sekine tarafından sağlanmaya çalışır.
Fakat Sekine Hanım annesi kadar becerikli bir insan değildir. Gelenekselliğe bağlı olmasına rağmen modernleşme çabasında olan bir müfettişle evlenir. Müfettiş Servet Bey zamanla konağın yönetimini ele almak ister. Servet Bey, züppe olarak adlandırabileceğimiz, Türk düşmanı, Batı hayranı, Frenk taklidi bir karakterdir.
Zamanla Naim Efendi'nin konağında Türkçe konuşmak bile unutulmuştur. Servet Bey'i kızlarından Seniha da eğlence düşkünü, Avrupa tutkunu bir karakterdir. Seniha'nın aşk hayatı zamanla herkesin diline dolanır.
Konakın son zamanları ise hiç açıcı değildir. Konakta sürekli eğlenceler düzenlenir, partiler yapılır. Artık Naim Efendi'nin var varlığı tükenme noktasına gelir. Naim Bey, torununun ilişkilerini öğrendiğinde rahatsızlanır. Seniha Hanım, dedesini ziyaret bile etmez ve konaktan kaçmaya karar verir.
Naim Bey artık konağında yapayalnızdır. Konağını kiraya vermek ister fakat kimse tutmaz. Naim Bey'in yanında kalan tek kişi Seniha'ya olan aşkına karşılık bulamayan Hakkı Celis'dir. Romanın sonunda Kurtuluş Savaşı'na yazılan Hakkı Celis, şehit olur.
Naim Efendi: Abdülhamid döneminde memurluk yapan bir karakterdir.Gelenek ve göreneklerine bağlı yaşayan, torun sahibi olan ve eşini kaybetmesiyle büyük bir yalnızlığa sürüklenen Naim Efendi, çağının gerisinde kalmış bir karakter olarak karşımıza çıkar.
Sekine: Naim Efendi’nin kızıdır. Annesinin vefatı üzerine konağın yönetimini ele almak ister. Fakat sürekli babası ve çocukları arasında kalır. Eşi de Batı hayranı birisidir.
Servet Bey: Sekine Hanım'ın eşidir. Naim Efendi'nin damadıdır. Paraya düşkündür. Eğlenmeyi, gezmeyi sever. Batı özentiliği vardır. Zamanla Türkçe konuşmaktan bile çekinir.
Seniha: Servet ve Sekine'nin kızı, Naim Efendi'nin torunudur. Özgür bir şekilde yetiştirilmiştir. Aşka, eğlenceye, gezmeye, tozmaya önem verir. Dedesiyle sürekli çatışma yaşar. Özellikle aşk hayatıyla tüm konağı derinden etkiler.
Kiralık Konak, Yakup Kadri Karaosmanoğlu tarafından kaleme alınmıştır. Kiralık Konak 'tezli roman' türüne bir örnektir. Tezli romanlarda savunulan bir görüş ve bu görüşü desteklemek için yararlanılan bazı özellikler mevcuttur.
Kiralık Konak'ta konağın başından geçenler aslında Osmanlı Devleti'ni başından geçenler olarak ele alınabilir. Karaosmanoğlu, batılılaşmayla birlikte ve eski gücünü kaybetmesiyle çöküşe giden Osmanlı'nın hikayesini simgesel bir dille aktarmıştır.
Kiralık Konak romanında karakterler toplumsal ve kültürel kopuşları anlatan önemli figürlerdir. Özellikle Seniha Hanım'ın yaşadıkları ve dünyaya bakış açısı yanlış batılılaşmanın örneklerinden biridir. Karakterler gerek dış görünüşleri gerek davranışları ve psikolojileriyle alafranga tiplemelerdir.
Kiralık Konak 1979 yılında da diziye uyarlanmıştır. TRT ekranlarında yayınlanan Kiralık Konak'ın yönetmenliğini Ünal Küpeli üstlenmiştir. Dizinin oyuncu kadrosunda ise Seniha Baykal, Alev Sezer yer almıştır. 5 bölüm olarak yayınlanan Kiralık Konak, o dönemlerde herkesin ilgisini çekerek popüler bir isim haline gelmiştir.
Duayen merhum eleştirmenimiz Berna Moran, Türk edebiyatına eleştirel bir bakış adlı efsane eserinde Karaosmanoğlu'nun Kiralık Konak adlı eserini muazzam bir biçimde eleştirerek, tıpkı bu içerikte bahsedilen, Tanzimattan sonra hızla batılılaşan ama batılı medeniyetleri yanlış algılayan türk toplumunun doğu ve batı ekseninde nasıl bocaladığından bahseder. Kesinlikle okunması gereken bir eserdir.