Kıyamet günü ya da Son Yargı, Michelangelo tarafından yapılan Sistine Şapeli'nin en göz alıcı eseri. Göz alıcı olmasının yanı sıra aynı zamanda tüm zamanların en tartışmalı eserlerinden de biri. İşte bu yüzden 'Kıyamet Günü' yani 'Son Yargı' kimilerine göre eşsiz bir başyapıtken, kimilerine göre berbat bir eser. Vatikan'ın gözdesi olan eser, neden bu kadar tarışmalı, gelin bu eserin derinliklerine beraber inelim.
'Kıyamet Günü' ya da 'Son Yargı', Michelangelo tarafından yaklaşık 500 yıl önce, Vatikan'daki Sistine Şapeli'ne yapılmış bir fresktir.
Aynı zamanda da tüm zamanların en tartışmalı (ve sansürlenmiş) tablolarından biridir.
Kimisi ona başyapıt diyor, kimisi berbat diyor. Hatta bazıları öylesine nefret etmiş ki bu eserden, onu yok etmeye bile çalışmış...
475'te Floransa Cumhuriyeti'nde doğan Michelangelo, kısa sürede bir sanat dehası olarak görülmeye başlandı. Pieta'yı yaptığında ise sadece 24 yaşındaydı...
Ama aynı zamanda bir ressam, şair ve mimardı.
1508'de Papa II. Julius Michelangelo'dan şapelin tavanını boyamasını istedi.
Tavanı boyaması, Michelangelo'nun tam dört yılını aldı ama buna değdi. Çünkü sonuç olarak dünyanın en ünlü sanat eserlerinden biri oldu.
Clement öldü ama halefi Papa III.Paul, Michelangelo'dan bu projeyi bitirmesini istedi.
Bu 1535'teydi; eser 1541'e kadar tamamlanmadı.
Çünkü Michelangelo, 'Kıyamet Günü'nü dünyanın belki de sona eriyormuş gibi hissettiği bir zamanda resmediyordu.
Raphael zarif ve uyumlu bir tarza sahipken, Michelangelo çalkantılı, güçlü, uygunsuz ve şiddetli olabiliyordu.
Bu gördüğünüz, Kıyamet Günü'nün 1431'de Fra Angelico tarafından yapılan daha geleneksel bir tasviri.
Görsel netliğine dikkat edin: İsa ortada, azizler ve meleklerle çevrili, solunda lanetliler ve sağında kurtulmuşlar. Her şey çok net.
Michelangelo'nun versiyonu, bunlarla kıyaslandığında, oldukça karmaşık ve anlaşılması zor.
Örneğin, İsa'yı bir tahtta otururken resmetmedi, melekler de kutsal kitapta anlatıldığı gibi düzenlenmedi.
Burada, Dante'nin Cehennem'ine gönderme yapıyor.
Fra Angelico ve Memling, Cehennem'i grotesk ve fantastik bir ateş ve işkence alanı olarak tasvir ederken, Michelangelo lanetlenmişlerin duygusal durumuna daha fazla vurgu yapıyor.
İsa, yüzyıllardır bu şekilde sakalsız olarak tasvir edilmemişti.
Bu oldukça alışılmışın dışındaydı.
Michelangelo uzun yıllar boyunca, Antik Yunan ve Roma'nın klasik heykellerinin etkisi altında kalmıştı (1504'teki Davut'unu hatırlarsanız hak vereceksiniz).
Ancak bu eski heykelin 1506'da Roma'da yeniden gündeme gelmesi, daha çarpık ve şiddetli bir üslubu kışkırttı. Ve bunun etkilerini de Kıyamet Günü'nde açıkça görebiliyoruz.
Kutsal metinlerden ayrılması, karmaşık kompozisyonu, şiddetli bir şekilde bükülmüş vücut bolluğu... Bu bazıları için, özellikle de Sistine Şapeli gibi kutsal bir yerde çok fazlaydı...
İşte bu sebeplerden, *bitmeden önce* bile Son Yargı tartışmalıydı.
Aynı zamanda burada yine Dante'ye (Minos'un yeraltı dünyasının yargıcı olduğu Dante'ye) bir gönderme görüyoruz.
Katolik Kilisesi'nin Reform'a tepkisine rehberlik etmek için 1545'te Trent Konseyi kuruldu. Sanat bu dönemde her zamankinden daha önemliydi, en azından Reformcuların çoğu onu çok eleştirdiği için.
Michelangelo'nun kutsal kaynaklara dayanmayan, kafa karıştırıcı bir şekilde düzenlenmiş üç yüz çıplak vücuttan oluşan bir duvar freski olan Son Yargı'sı, Konsey'in kararına ters düşmüştü.
Bu sebeple, Michelangelo'nun öldüğü yıl yani 1564'te, kendisinin eski öğrencisi olan Daniele da Volterra, çıplak figürlerin üzerine peştamal boyaması için tutuldu.
Michelangelo'nun versiyonunda Blaise, çıplak Catherine'e bakıyordu; da Volterra onları giydirdi ve bunun yerine Blaise'in İsa ile yüzleşmesini sağladı.
Yüzyıllar boyunca onu değiştirmeye veya kaldırmaya yönelik birkaç girişime rağmen, Son Yargı hayatta kalmayı başardı.
Tamamen Michelangelo'nun kendine özgü karakteri ve kişisel sanatsal vizyonuyla tanımlanan, kesinlikle şimdiye kadar yapılmış en alışılmadık ve bireyselci tablolardan biri.
Aziz Bartholomew, Hıristiyan sanatında genellikle derisi yüzülmüş bir gökyüzü ile tasvir edilir (nasıl öldürüldüğüne atıfta bulunularak) ve Michelangelo bu deriye kendi yüzünü verdi.
Kara mizah mı yoksa manevi sıkıntı belirtisi mi o kısmı tartışmaya açık...
Peki gerçekten öyle mi?
Michelangelo'nın Son Yargı'sı Fra Angelico veya Hans Memling'den daha mı iyi? Yüce bir vizyon mu yoksa kafa karıştırıcı bir karmaşa mı? Güzel mi yoksa uygunsuz mu?
Ya da belki, bir şekilde, bunların hepsi mi?
Ne dersiniz? Yorumlarda buluşalım.
Michelangelo kiliseye ve dine başkaldırısını resmetmiş bence, mesela Ademe can veren tanrı bir insan beyininden çıkıyor, tanrı insan beyninin yarattığı bir şeydi diyor ve kilisenin cehaletine güveniyor.