Son yıllarda enflasyonla görülen maaşlı çalışanların alım gücündeki erime kendi içinde de ayrışmaya başladı. Özellikle son 10 yıldaki ayrışma mavi yaka olarak tabir edilen işçilerin lehine olurken, eğitimli plaza insanı beyaz yaka nerede yanlış yaptığını düşünmek yerine isyan bayrağını çekmekle meşgul. Bu gidişle bu erime durmayacak gibi.
Doktorların sosyal medyada tesisat ustalarının ücretler üzerinden yaptıkları ameliyat ek ödemeleri hesabı, kahvesini sabahları zincir markalar yerine evden taşımak zorunda kalan plaza çalışanları, skimpflasyon ve yemek ücretlerinin yüzünden yemeğini evden götürmeye başlayan muhasebeciler, geceler boyu çalışıp fazla mesai alamayan reklamcılar, usta başından az kazanan mühendisler...
Bu liste daha uzar gider.
Eğitimli insanların hak aramalarını, iş yaşamında mavi yakalılarla beyaz yakalıların durumunu Patronlar Dünyası'ndan Ali Kemal Erdem, uzmanlara sordu.
Mobbingle Mücadele Derneği Başkanı İlhan İşman Patronlar Dünyasına yaptığı açıklamada, 'Beyaz yakalılar genellikle kaybedecekleri çok şey olduğu için konfor alanını kaybetmek istemiyorlar. Mavi yakalılar ise hak arama konusunda daha ataklar' ifadelerini kullanıyor.
İşman, mavi yakalıların çoğunun asgari ücret aldığını ve işlerini kaybettiklerinde yine aynı düzeyde ücretle iş bulduklarını belirtiyor. Ayrıca mavi yakalı kesimin daha geleneksel ailelerin üyesi olması ve memleketleriyle bağlarının kuvvetli olması da işsizlik gibi süreçlerde aile dayanışması görmelerini sağlıyor.
Beyaz yakalılarda durum daha farklı, daha büyük meblağlarda borçları ya da kredileri olan kesim, işini kaybettiğinde daha yüksek maaş kaybediyor. İş arkadaşlarıyla mesleki dayanışma içinde değiller, çünkü rekabet halindeler ifadeleri bir düşündürüyor. 🤐
Emek çalışmaları ve çalışma iktisadı uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik, mavi yakalıların sendikalaşma ve örgütlenme oranının yüksek olmasına dikkat çekerken, hak arama imkanlarının daha geniş olduğunu vurguluyor. Beyaz yakalıların daha 'atomize' yani 'yalnız takıldığını' belirtiyor. Çelik, aslen 'mavi ve beyaz yakalı ayrımı' için de tartışmaya açık olduğunu hatırlatırken, verdiği örnek mühendisler oluyor. Biz de herkesin maaş için çalıştığını bir hatırlatalım burada.
Geçmişte DİSK'te de görev alan Prof. Dr. Çelik, hak aramanın yakaya bağlı olmadığını iletirken, ofis çalışanlarından da çok mücadeleci kişilerin çıktığını, imalatta çalışıp pasif kalanlar olduğunu da gördüğünü de iletiyor.
Avukat Mehmet Kadıoğlu, 70'li yıllardan bu yana yüzlerce iş davasına girmiş bir hukukçu olarak, mavi yakalıların daha örgütlü olmasının 'sınıfsal bir durum' olduğunu iletirken, daha mücadeleci hatta saldırgan olduklarını iletiyor ve acı gerçeği de ekliyor:
'Beyaz yakalılar yalnız adamdır.'
Kadıoğlu, beyaz yakalının endişelerinin bireysel olduğunu, imaj kaygıları bulunduğunu iletiyor. 'Nasıl işten atıldığını bile önemser' diyen Kadıoğlu, mavi yakalının emeğe dayalı çalıştığı ve el becerisi olduğu için nerede çalıştığına çok takılmadığını da iletiyor.
Araştırmacı yazar Canan Duman, duruma mobbing üzerinden bakınca bunun da yaka fark etmediği görülüyor. 'Mavi yakalılar da beyaz yakalılar da zorbalıkla karşılaşıyor' diyen duman, mağdurların mobbingi görmezden geldiğini, çalışanların çoğunun yasal haklarını bilmediğini açıklıyor.
Mobbing mağdurlarının bunu dile getirmesinin sorun çıkartma, şikâyet etme, uyumsuzluk ve asilik gibi suçlamalarla karşılanmasından dolayı günümüz koşullarında beyaz yakalıların da mavi yakalıların da haklarını aramakta çekimser kaldıklarını düşünüyor.
İnşaatta Beyaz yakalı olarak çalışıyorum. Geçen hafta Mekanik tesisatçı maaşına zam istedi. Alamayınca işi bıraktı gitti. 2 gün sonra maaşına zam yapıldığı için geri geldi. Eski maaşını yevmiye olarak günlük 2500 lira alıyordu. Tam çalışsa aylık 75000 eder. yeni maaşını bilmiyorum daha öğrenmedim. Biz daha 20binini yukarısını geçen temmuzda gördük Ocak zammı alsak bile mavi yakalı ustaların maaşının 1/3'ü bile alamıyoruz. Bunun sebebi her yere açılan apartman üniversiteleri. Herkes okusun mezun olsun böyle asgari ücrete çalışsın. Elinin altındaki işçi senin 3 katın maaş alsın.
Mavi yakanın azğına çalınan bir parmak bala hak aramak mı diyorsunuz? Hakkı sefalet ücretine çalışmaksa ona bir şey diyemem. Şu sosyolojik tespitlerinizi şömine başında yapmayın gözünüzü seveyim.