Fazla mesai ya da fazla çalışma özetle İş Kanunu’nun ortaya koyduğu şartlarda haftalık 45 saati aşan çalışmalardır.
Fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır?
Kanunda belirlenmiş olan haftalık çalışma süresi 45 saattir. Ancak, işçi ile işveren arasında bu çalışma süresinin daha az olabileceği, yani 45 saatten daha az bir çalışma süresi kararlaştırılabilir. Örneğin, normal çalışma süresi 30 saat kararlaştırılmışsa 30 ile 45 saat arasında geçen süre olan 15 saat, fazla çalışma süresi olarak kabul edilir. Bu durumda haftalık 45 saat aşılmamış olsa da 30 saatin üzerindeki fazla çalışmaya ait ücret, saat ücretinin %25 fazlasıyla ödenir.
Günlük çalışma süresi kanunda 11 saat ile sınırlanmış olup her gün için ayrı ayrı 11 saati aşan çalışma haftalık çalışma 45 saati aşmasa dahi fazla mesai sayılır. İşçilerin gece çalışmaları ise günde 7,5 saati geçemez. Gece çalışmalarında haftalık 45 saat olan kanuni çalışma sınırı aşılmamış olsa da günde 7,5 saati aşan gece çalışmaları için fazla çalışma ücreti ödenir.
4857 sayılı İş Kanunu m.41/2 uyarınca, haftalık çalışma süresi 45 saatin altında olan işyerlerinde yapılan fazla süreli çalışma ücretinin %25 zamlı; normal çalışma süresi 45 saat olan işyerlerinde fazla mesai ücretinin %50 zamlı ödenmesi gerekir.
Taraflar arasında iradi olarak bir sözleşme ile başka bir meblağ kararlaştırılmamışsa saat ücreti aşağıdaki şekilde hesaplanır:
1 saatlik çalışma ücreti = işçinin aylık maktu ücreti/30 gün/7,5.
Örnek vermek gerekirse, aylık 9000 TL ücret alan bir işçinin, günlük ücreti 300 TL, 1 saatlik normal ücreti 40 TL olacaktır.
İşçinin 1 saatlik normal çalışma ücreti bulunduktan sonra, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinin 2. fıkrasına göre;
Normal çalışma süresi 45 saatin altında olan işyerlerinde normal çalışma ücretinin %25 fazlası; normal çalışma süresi 45 saat olan işyerlerinde normal çalışma ücretinin %50 fazlası, fazla mesai ücreti olarak belirlenir. Örnek olarak, 1 saatlik normal çalışma ücreti 40 TL olan ve normal çalışma süresi haftalık 45 saat olan işyerlerinde 1 saatlik mesai ücreti 60 TL olacaktır.
İşçinin izinli ya da raporlu olması sebebiyle çalışamadığı günler normal mesaiden çıkarılmalıdır. Fazla çalışma süresi belirlenirken değerlendirme hafta esas alınarak yapılıp 7’ye bölüneceğinden hafta tatilleri çıkarılmaz. Fakat yıllık izin gibi çalışılmayan ya da ayrı olarak hesaplanacak olan ulusal bayram - genel tatil (UBGT) günleri çıkarılmalıdır. Ancak UBGT alacağı olarak değerlendirilmeyecekse çıkarılmamalıdır.
Örnek vermek gerekirse, işçinin 4500 TL Ücretle 01.01.2020-30.06.2020 döneminde haftalık 12 saat fazla mesai yaptığı varsayılırsa bu dönemde izin kullanmamışsa 1 Ocak, 23 Nisan, 1 Mayıs, 19 Mayıs tarihlerinden oluşan 4 gün dışlanmalıdır.
Hafta tatili ücreti nedir?
Mevzuatta her ne kadar hafta tatili pazar günü olarak gösterilmişse de haftanın herhangi bir günü hafta tatili olarak belirlenebilmektedir. Ayrıca pratikte işyerindeki işlerin yoğunluğuna göre hafta tatilinde de çalışma yapıldığı görülmektedir. Bu günlerde ödenecek ücretin ayrı hesaplanması gerekir.
Hafta tatilinde çalıştırılması durumunda işçi; çalışmasının karşılığı olan bir günlük ücrete hak kazanacağı gibi hafta tatili ücretini de hak eder. Ayrıca işçinin hafta tatilindeki çalışması, çalışması haftalık 45 saat veya üzerinde ise fazla çalışma sayılır. Bu durumda işçiye çalıştırıldığı hafta tatilindeki çalışma ücreti %50 zamlı olarak ödenecektir. Ancak, haftalık çalışma süresi 45 saate ulaşmadıysa, işçinin hafta tatilinde çalışması fazla çalışma sayılmayacaktır. Yalnızca ek olarak o gün çalışmasının ücretini alacaktır. Uygulamada fazla çalışma ücreti ile hafta tatilinde çalışma ücretleri ayrı talep edilebilmektedir. Ancak bazen taraflarca akdedilen iş sözleşmesinde hafta tatili ücretinin maaşa dahil olduğuna ilişkin maddeler konulabilmektedir. Yargıtay bu kayıtların 270 saate kadar olan kısmını hukuka uygun bulmuştur.
Hafta tatili ücretini hesaplarken hafta sonu çalışmasının yapıldığı dönemdeki ücret esas alınır. Ancak söz konusu döneme ilişkin ücret tespit edilememekteyse tespit edilebilen o döneme en yakın ücretin asgari ücrete oranını hesaplayarak “bilinmeyen dönem ücreti”ne ulaşırız. İşverenin hafta tatili ücreti ödemediği durumda idari para cezası ödeme sorumluluğu olduğunu da belirtmek gerekmektedir. Hafta tatili ücreti ödenmeyen işçi hukuki anlamda haklı nedenle sözleşmesini feshedebilir. Dolayısıyla işçi kıdem tazminatına da hak kazanır.
Pazar günü çalışmasının hesaplaması nasıl yapılır?
İşçinin hafta tatilinde ve Pazar mesaisinde yaptığı çalışmalar, fazla çalışmalar gibi yüzde 50 zamlı ödenmelidir. Fakat burada dikkat edilmesi gereken bir husus işçinin hafta tatilinde kesintisiz en az 24 saat dinlenmesini tesis etmek kanun gereği işverenin sorumluluğundadır. İşçi eğer bu dinlenme olsaydı zaten 1 günlük ücrete hak kazanacağından 1 günün ücretini almış kabul edilerek bunun yanında fazla mesai ücreti şeklinde 1,5 günlük ücrete daha hak kazanır. Toplamda hafta tatilindeki çalışması 2,5 günlük ücret karşılığında olmuş olacaktır. Çünkü işçi hafta tatilinde çalışmadan 1 günlük ücreti zaten hak etmektedir. Buna ek olarak yukarıda belirttiğimiz şekilde ücret eklenecektir. Örneğin aylık 9000 TL’ye çalışan bir işçinin günlük kazancı 300 TL’dir. Pazar mesaisi yapan işçinin alacağı ücret; 300 + 300 + 150 olmak üzere 750 TL’dir.
Fazla çalışmada ispat yükü kimdedir?
Burada ayrıksı bir durum olarak fazla çalıştığını iddia eden işçinin bunu ispat etme yükümlülüğü bulunmaktadır. Yazılı belgelerle bu çalışmanın ispat edilmesi daha sağlıklı olsa da tanık beyanları da yine ispata elverişli delil niteliğindedir.
4857 sayılı İş Kanunun 32. maddesinin 8. fıkrasında işçi ücretinin beş yıllık özel bir zamanaşımına tabi olduğu belirtilmiştir.
UBGT ücreti alacakları
(Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti Alacakları)
İş Kanunu Madde 47 – Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir.
UBGT ücreti alacağı nasıl hesaplanır?
İşçinin eline geçen (net) ücretin 30 güne bölünmesi ile günlük net maaşa ulaşırız. Örnek olarak; asgari ücret ile çalışan bir kişinin almış olduğu net maaş 8 bin 506 Türk Lirasıdır. Bu tutarın 30 güne bölünmesi ile elde edilen 283,53 Türk Lirası günlük net ücrettir.
UBGT alacağında ispat yükü kimdedir?
Ulusal Bayram ve Genel Tatil günlerinde yapılan mesaiyi ispat etme yükü de işçidedir.¬¬ Ancak UBGT günlerinde yapılan mesaiye karşılık ücret ödediğini ispat edecek olan da işverendir. Yine bu günlerde yapılan çalışma tanık dahil muhtelif delillerle ispat edilebilir. Ancak salt tanıkla yazılı delile dayanmadan ispatlanmış UBGT günlerindeki mesai ücretleri için Yargıtay içtihatlarında takdiri indirim yapıldığı uygulamada görülmektedir. Bu indirim oranı ortalama %30’dur.
UBGT ücreti alacakları 5 yıllık zamanaşımına tabidir.
AGİ (Asgari Geçim İndirimi) ücreti alacakları
Asgari geçim indirimi (AGİ) devletin, bir işçinin kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler için uyguladığı gelir vergisi indirimidir.
AGİ maaşa dahil midir?
AGİ 2022 yılında kaldırıldığı için artık çalışan maaşlarına dahil edilmiyor.
AGİ nasıl hesaplanır?
Öncelikle AGİ hesabı güncel asgari brüt ücret üzerinden yapılır. Brüt asgari ücret üzerinden AGİ hesabı yapılırken şunlara dikkat edilir:
AGİ oranları şu şekildedir:
• Bekar bir işçi için %50,
• İşçinin çalışmayan eşi için %10,
• İşçinin 1. ve 2. çocukları için ayrı ayrı %7,5,
• İşçinin 3. çocuğu için %10,
• İşçi 4 ve üzeri sayıda çocuk sahibiyse her biri için %5 olacak şekilde dikkate alınır.
AGİ hesabında 1. gelir vergisi dilimi de göz önünde bulundurulur.
Asgari geçim indiriminin hesaplanmasında çalışanın medeni hali, eşinin çalışma durumu ve çocuk sayısı dikkate alınmaktadır.
AGİ = Asgari Brüt Ücret x AGİ Oranı x Gelir Vergisi Oranı
Aylık asgari brüt ücretinizi AGİ oranlarının toplamı ile çarpın. (Hesaplanan asgari geçim indiriminin azami sınırı %85 oranındadır.)
Ulaşılan sonuç gelir vergisi oranı %15 ile çarparak aylık asgari geçim indirimi hesaplanır.
Instagram
Linkedln
Facebook