Kazakistan en büyük kenti Almatı'da bir giyim mağazası işleten Andrey Mikhayloviç, günler süren protestoların ardından iş yerine gittiğinde acı manzara ile karşılaşıyor. Mikhayloviç, 'Her şeyi yağmaladılar. Üç günde malları alıp, tüm mekanı soymuşlar. Kaybımız çok büyük. Birçok kişi geçim kaynağını kaybetti' diyor.
Almatı'da çatışmalar sırasında yanan bir askeri araç / Fotoğraf: AP
Kazakistan'da 2 Ocak'ta LPG zamları ile otoriter yönetimi protesto amacıyla başlatılan gösteriler büyük oranda bastırıldı. Şiddet ve yağma olaylarının da yaşandığı ülke, şimdi normale dönmeye çalışıyor.
Devlet kontrolündeki medyaya göre protestolar sırasında çıkan çatışmalarda şu ana kadar en az 164 kişi hayatını kaybetti.
Öte yandan olaylarda gözaltına alınan kişi sayısının 7 bin 939’a çıktığı bildirildi.
Bakandan '175 milyon euro zarar' iddiası
Ülkenin İçişleri Bakanı Erlan Turgumbayev, önceki günlerde yaptığı açıklamada 175 milyon euro maddi zarar yaşandığını, 100 kadar mağaza, dükkan ve banka şubesinin yağmalandığını açıklamıştı.
Yedil, arkadaşının dükkanını yağmacılardan korumaya çalıştı / Fotoğraf: BBC
Gösterilerin ardından Almatı'daki manzarayı BBC News'ten Abdujalil Abdurasulov, şöyle aktarıyor:
Andrey Mikhayloviç, Kazakistan'ın başkenti Almatı'nın hemen dışındaki, yağmalanmış bir alışveriş merkezinin içinde yürürken, kırık cam sesi yankılanıyor. Boş kutular, telefon kapları, ayakkabılar ve kalan diğer mallar her tarafa dağılmış halde.
Mikhayloviç alışveriş merkezinde oğluyla birlikte bir giyim mağazası işletiyor. Almatı'da 4 Ocak'ta başlayan olaylardan bu yana dükkanını ilk kez ziyaret etti. Yıkımı gördüğünde nutku tutuldu.
'Her şeyi yağmaladılar' diyor:
'Üç günde malları alıp, tüm mekanı soymuşlar. Kaybımız çok büyük. Birçok kişi geçim kaynağını kaybetti'
Hareketsiz duran bir yürüyen merdivene doğru yaklaşırken, birkaç el silah sesiyle durduk. Askerler birkaç meraklıyı alışveriş merkezinin dışına çıkartmaya çalışıyordu. Daha fazla yağma olmaması için bölgeyi askerler koruyor. Ama koruyacak çok fazla bir şey de yok.
Bölgede yaşayan Yedil, çatışmaların ilk günlerini 'Yağmacılar camları kırdılar, binaya girdiler ve bankamatiklerdeki paraları çaldılar' sözleriyle hatırlıyor.
Arkadaşının dükkanına ve mallarına sahip çıkmasına yardım için gelmişti.
Yedil 'Tabii korktuk. Bize ateş açtılar. Alışveriş merkezindeki güvenlik güçleri bir hortumla savunmaya çalıştı ama işe yaramadı' diyor.
Yağmacılar birkaç noktada binayı ateşe verdi.
Yedil 'Burası hep dumandı. Söndürmeye çalıştık. İtfaiyeyi aramaya çalıştık ama hatlar kesikti' diye hatırlıyor.
Yetkililer şiddet olaylarından 'teröristleri' sorumlu tutuyor / Fotoğraf: BBC
Abdujalil Abdurasulov, Almatı'nın ana meydanında yürürken arabaların içinde üç ceset saydığını belirterek şöyle devam ediyor:
Ya vurulmuşlardı ya da kazada ölmüşlerdi. Bir araç ağaca çarpmıştı, bir diğeri de yolun kenarında yan yatmış haldeydi. Bir şeylerden kurtulmaya çalışırken birden kontrolü kaybetmiş gibilerdi.
Çatışmaların zirve yaptığı anlarda, Almatı'nın ana meydanının yakınlarındaki bir otelde oturup, patlamaları, silah seslerini ve makineli tüfek ateşini dinledim.
Ses bombalarının gök yüzünü aydınlattığını gördüm ve Kazakistan'daki birçok kişi gibi şiddetin ne kadar çabuk yayıldığına şoke oldum.
Güvenlik güçleriyle çatışanlar kimlerdi? Gerçekten göstericiler miydi?
Hükümet onlara haydutlar ve teröristler diyor, silahlı oldukları belirtiliyor.
Bazıları, silahlarını ele geçirmek umuduyla polis karakollarına ve askeri birliklere saldırdı. Bazı yerlerde başarılı da oldular. Ayrıca bazı silah dükkanlarına girip, yağmaladılar.
Hareketin başladığı ülkenin batısındaki göstericiler, eylemlerinin barışçıl olduğunda ve şiddeti desteklemediklerinde ısrarlı. Hükümeti şiddeti provoke etmekle suçluyorlar.
Almatı'daki alışveriş merkezinin yağmalandıktan sonraki hali / Fotoğraf: BBC
Almatılı siyaset uzmanı Dosim Satpayev güvenlik güçlerine saldırıp binaları ele geçirenleri asıl olarak yoksul ailelerden gelen, işsiz gençler olduklarını söylüyor:
'Kazakistan'daki büyük kentlere bakarsanız, çok sayıda işsiz genç görürsünüz ve bunlar potansiyel olarak saldırgan bir kitle.
'Ve şimdi bu insanlar Almatı'daki olayları kendi çıkarlarına kullanmaya çalıştı.'
Göstericiler Nazarbayev'in heykelini devirdi / Fotoğraf: Twitter
Ekonomik sorunlar, kesinlikle Kazakistan'daki eylemleri besleyen unsurlardan biriydi.
Yaşam kalitesini iyileştiremeyen otoriter yönetime karşı halkın öfkesi son birkaç yıldır büyüyordu.
2019'da Kazakistan'ın ilk Cumhurbaşkanı Nursultan Nazanbayev'in 30 yıllık iktidarından sonra istifasını açıklamasının ardından, değişimin yakın olduğuna yönelik bir heyecan vardı.
Ancak Nazarbayev'in halefi Kasım Cömert Tokayev, Nazarbayev'e sadık isimlerden biri olarak görülüyordu. Bu durum halkın mutsuzluğunu daha da artırdı ve Ocak'taki yakıt zammı kitlesel gösterileri tetikledi.
Ancak bazı gözlemciler, bu sorunların protestoların neden şiddet olaylarına dönüştüğünü açıklamadığını savunuyor.
Tokayev ve Nazarbayev arasındaki güç mücadelesinin çatışmalara neden olduğunu söylüyorlar.
Nazarbayev hala siyaset sahnesinde büyük bir nüfuza sahipken, Tokayev tam anlamıyla güçlü değil.
Birçok kişi ayrıca, eski istihbarat başkanı ve Nazarbayev'in yakın müttefiklerinden Karim Masimov'un gözaltına alınmasının bu güç mücadelesinin yansıması olduğunu söylüyor.
Satpayev, elitler arasındaki iktidar mücadelesinin Kazakistan'ın istikrarına ciddi bir tehdit olduğunu vurguluyor. Ancak iktidar mücadelesinin sadece iki lider arasında değil, bu liderlerin yakın çevreleri arasında da olduğunu vurguluyor.
Almatı'nın pek çok yerinde yanmış araçlar görülüyor / Fotoğraf: Reuters
Kazakistan’ın batısında 2 Ocak'ta sıvılaştırılmış petrol gazına (LPG) yapılan zamlar ve ülkedeki sosyoekonomik durumun kötüleştiği gerekçesiyle başlatılan protesto gösterileri, ülkenin diğer kesimlerine yayıldı.
Gösterilerde güvenlik güçleri ile protestocular arasında çatışmalar yaşandı. Özellikle ülkenin güneyindeki Almatı kentinde polis araçlarını ateşe veren ve devlet binalarına giren protestoculara, güvenlik güçleri ses bombasıyla müdahale etti.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, protestolardan sorumlu tuttuğu hükümetin istifasını kabul etti.
Protestoların yayılması sonucu ülke genelinde olağanüstü hal (OHAL) ilan edildi. Göstericilerin kamu binalarını işgal etmesi ve silah kullanması sonucu Nur Sultan yönetimi, güvenlik güçlerine operasyon talimatı verdi.
Tokayev, 7 Ocak'ta ülkenin tüm bölgelerinde anayasal düzenin yeniden sağlandığını belirterek' Teröristler hala silah kullanmaya ve vatandaşların mülklerine zarar vermeye devam ediyor.' demişti.