Bugüne kadar, belediye ya da özel şirketlere kayyum atandığını duymuşsunuzdur. 'Bebeğe kayyum atandı' gibi haberlerle de karşılaşmış olabilirsiniz. Yasalarla belirlenen bazı durumlarda hukuki veya idari olarak bir kişi, kurum ya da mal varlığına kayyum atanması söz konusu olabilir. Peki, kayyum atamak ne demektir? Hangi durumlarda kayyum atanır? Kayyum ile kayyım aynı şey midir?
İşte, detaylar...
Dilimizde 'kayyum' ya da 'kayyım' olarak yer alan kelime bir hukuk terimidir. Arapça kökenli bir kelime olan kayyum, 'ayakta duran' anlamına gelir. Dilimize ise Osmanlıca yoluyla geçmiştir ve 'kıyam, kayyim' gibi kelimler birbirine benzer anlamlar taşır.
Kayyum, yasalarla belirlenmiş olan bazı durumlarda hukuki veya idari olarak bir kişi, kurum ya da mal varlığının yönetimine geçici olarak tayin edilen kimsedir.
Kayyum ataması ile söz konusu kişi ya da kurumun haklarının korunması, zarar görmesinin engellenmesi ve işlerin düzenli şekilde yürütülmesi amaçlanır.
Mahkemeler, Hakimler, İçişleri Bakanlığı, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF), Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK) farklı birimlere kayyum atayabilir.
Genel olarak özetlemek gerekirse: Belediye ve kamu kurumlarına idari kayyum ataması İçişleri Bakanlığı tarafından, ekonomik suçlar TMSF tarafından, birey ve şirketlere kayyum ataması ise mahkemeler tarafından yapılır.
Kamu görevlisi sayılan kayyum, çoğunlukla ilgili yerleşim biriminin en yüksek mal memuru olur. İllerde defterdar, ilçelerde ise mal müdürleri kayyum görevini üstlenirken; avukatlar, mali müşavirler, kamu görevlileri, vali ya da kaymakamlar kayyum olarak atanabilir. 'Atanacak kişinin tarafsız, güvenilir ve ehil olması gerekmektedir.'
Mahkeme kararıyla kayyum ataması, medeni hukukta yer alan bireysel durumlarda söz konusudur. Bu kapsamda; fiil ehliyeti olmayan kişilerin mal varlığını korumak, miras anlaşmazlıkları ve bir kişinin menfaatini korumak için yapılır.
Şirketler için kayyum ataması ticaret hukukunda belirlenen durumlarda söz konusu olur. Bu kapsamda; ortaklık anlaşmazlıkları, yönetim kurulunda yeterli üyenin olmaması, şirketin içinin boşaltılmasını engellemek veya mal varlığının korunmasını sağlamak için atama yapılır.
İçişleri Bakanlığı veya mahkeme kararıyla belediye, dernek ya da vakıflara idari kayyum ataması; terör bağlantısı ve görevden alma (gözaltı, tutuklama, hastalık...) gibi durumlarda söz konusu olur.
TMSF kararıyla ceza hukukuyla bağlantılı olarak yapılan kayyum ataması ise terör, kara para ve suçtan elde edilen gelir söz konusu olduğunda devreye girer. Şirketlere el koyma söz konusu olabilir.
Dernek, vakıf ve STK'ler için de mahkeme kararıyla kayyum ataması yapılabilir. Burada da yönetimdeki boşluk, anlaşmazlıklar ve mevzuata aykırı işlerle mücadele için kayyum ataması yapılır.
Kanuni Kayyum: Yasalarla belirlenen durumlarda, kişi veya kurumların rızasına bakılmaksızın yapılan kayyum atamasıdır. Burada da suç şüphesi, iflasın ertelenmesi, gaiplik (kayıplık) durumu ön plana çıkan durumlardır.
İhtiyari Kayyum: Reşit bir kimsenin isteği üzerine atanan kayyumdur. Ergenlik, yaşlılık ve tecrübesizlik durumlarında verilen bir karar olduğunu ifade edebiliriz.
