Biricik gezegenimizin her dönüşüyle daha da karmaşık ve değişken hale gelen ortamın bir adı var: kaos. Korkmayın, kaos evrenin düzeni. Bazı ön yargı ve alışkanlıklarımızdan sıyrılırsak içinde keyifle yaşayabiliriz.
Biricik gezegenimizin her dönüşüyle daha da karmaşık ve değişken hale gelen ortamın bir adı var: kaos. Korkmayın, kaos evrenin düzeni. Bazı ön yargı ve alışkanlıklarımızdan sıyrılırsak içinde keyifle yaşayabiliriz.
Kaos içinde doğru yolu ararken en güvendiğimiz şeyler belki de ilk kurtulmamız gereken safralar: Rasyonel karar verme yöntemlerimiz, öngörüde bulunma şeklimiz ve hayata dair önceliklerimiz.
Önce, sadece “akla” dayalı kararların neden yetersiz kaldığına bakalım.
Rasyonel kararın en temel varsayımı gerekli verinin hepsine sahip olduğumuzdur. Halbuki ne bu mümkündür ne de veriler analiz süresince ve devamında sabit kalacaktır. Bu durumda “kısıtlı bir rasyonalite” içinde, hatta bir rasyonalite illüzyonu içinde hareket ediyoruz demektir.
İkinci problemse neredeyse tüm bilgilerin herkese açık olması. Bunları değerlendirecek ”bilimsel” metodlar da herkes tarafından biliniyor ve kullanılıyor. Peki her şey aynıysa bizi rakiplerimizden ileriye taşıyacak, fark yaratacak kararı nasıl alacağız?
Özetle “gerçek, sadece ve tüm gerçek” lafının sahiden “laf” olduğu bir efsaneler diyarında yaşıyoruz. İyi de rasyonaliteden vazgeçip irrasyonel davranmak, sadece duygularımızı dinlemek de pek tekin değil malum. İşte rasyonel-irrasyonel zıtlığının ötesinde bir alanı işaret eden “sürrasyonel” tanımı bu çıkmazı aşmak için kadim bir yaklaşımı yeniden tarif ediyor. Bilginin tek alana değil birden fazla disipline dayanması gerektiğini söylüyor. İstenen içgörüye ulaşmak için kritik deneyim ve put kırıcı bir rehberliğin faydalı olduğunu iddia ediyor. Eğitim ve gelişimi planlarken sürrasyonel alanda bir tur atın.
Belirsizlikle başetmek için gereken ikinci unsur tutku. Bunu “kuvvetli arzu” klişesinden ayıran en güzel tanımı ispanyolcada buluyoruz. Lorca’nın tarifiyle “duende” topuklarımızdan yukarı çıkan, aktif bir yaratı gücü. Duende’yi yürekten istediğimiz şeyleri yaparken, tamamıyla konsantre olduğumuzda hissediyoruz. Kimimiz şarkı söylerken, kimimiz satış yaparken.
Sürece böyle odaklandığımız zaman hedefe zaten ulaşıyoruz. Sevdiği uğruna ejderhaları devirenlerin asıl derdi güzel prensesler mi yoksa çıkılan tutkulu yolculuk mu? Uğruna ölünesi prenses, yolculuğu “rasyonel” dünyaya anlatılır ve satılır kılan bir araç mı sadece?
Soru romantik geldiyse şunu deneyin: Yüz milyon dolar nakiti olan bir işadamını günde onsekiz saat çalıştıran sebep nedir? Daha yaygın bir soru: Aynı maaşı alan iki yöneticiden birini diğerinden daha fazla koşturan sebep nedir? Cevabın önemli bir kısmı tutkuda. Hayır, yıkıcı hırstan bahsetmiyoruz yaratıcı tutkudan bahsediyoruz. Tutkunuza tutunun ve tutkuluların peşinden koşun.
Evren bize yaratıcı faaliyetlerde bulunmamız için bir motivasyon unsuru bahşetmiş: Haz. Bebek yapma sürecinin en keyifli faaliyet olması türümüzün devamını sağlayan temel unsur madem, bundan ders alalım. Yeni bir fikir, yeni bir ürün, yeni bir yöntem yaratmak bize haz verdiği ölçüde mümkün. Günümüzde şirketlerin başarısında en önemli unsur inovasyon, ve bu alanda “kuru” analiz becerisi yeterli değil. Fark yaratan ve zevk veren her şey zevk alarak yapılıyor. Yeni bir fikir duyunca içiniz kıpırdamıyorsa, ilk aklınıza gelen “neresinde hata var” ise hazza uzak acıya yakın düşmüşsünüz, kıpırdayın. Haz duyma yetisini kaybetmemiş insanlarla çalışın. Kurumsal kültürümüz bir kurallar seti üzerine değil, çalışanların yanı sıra tüketicileri de kapsayan bir “ortak haz” tasarımına dayanıyorsa, evet, ancak o zaman popüler deyimle “aşk markası” olabilir.
Rasyonalite illüzyonundan kurtulup, etrafımıza açık zihinle bakalım. Tutkularımızın peşinden koşalım ve hazza yakın duralım. Başarı dediğimizin sonuçtan çok süreçte yattığını göreceğiz. İnanın, “rasyonel” metoda dayalı araştırmalar bile bunu gösteriyor.
Dr. Ecmel Ayral