Kandırıldık! Geçtiğimiz Hafta Hepimizin İnanarak Paylaştığı Ama Doğru Olmadığı Ortaya Çıkan Haberler

19.11.2018 - 14:59

Geçen hafta oldukça viral olup, sosyal medyada, web sitelerinde ve hatta gazetelerde paylaşılan bazı haberler gerçeği yansıtmıyordu. teyit.org da sağ olsun, yine bu haberleri bizim için araştırıp gerçekleri ortaya çıkardı.

Bakalım neler olmuş ve işin aslı neymiş?

1. "Videonun İstanbul Havalimanı’nın tavanından akan suları gösterdiği iddiası."

Sosyal medyada paylaşılan bir videonun İstanbul Havalimanı’nın tavanından akan suları gösterdiği iddia edildi.

Ancak videonun İstanbul Havalimanı’nın tavanından akan suları gösterdiği iddiası doğru değil.

Video, 14 Kasım 2018’de başlayan ve Kuveyt’i etkisi altına alan yoğun yağış sırasında Kuveyt Uluslararası Havalimanı’nda kaydedilmiş. Bir havalimanının çatısından akan suları gösteren iddia konusu video araştırıldığında 15 Kasım 2018’de Kuwait Today (@kwttoday) isimli Instagram hesabından paylaşıldığı görülebiliyor. Video dikkatlice izlendiğinde konuşulan dilin Arapça olduğu anlaşılabilir. Videonun ilk saniyelerinde yolcuların bagaj kontrolünden geçerken sıraya girmesini sağlayan sarı bantlar fark ediliyor. Kuveyt Times isimli haber sitesinde yer alan havalimanı hakkında bilgilerden ve havalimanında gerçekleşen güvenlik kontrollerinin anlatıldığı bir videodan bu sarı bantların Kuveyt Uluslararası Havalimanı’nda kullanıldığı sonucuna varılabilir. Söz konusu sarı bantların üzerinde Kuveyt Uluslararası Havalimanı’nın resmi amblemi bulunuyor.

Kerem Gök’ün 3 Kasım 2018’de YouTube’da paylaştığı ve İstanbul’da açılan yeni havalimanını tanıttığı videonun 6. dakika 43. saniyesinden görülebildiği üzere İstanbul Havalimanı’nda bu bantların rengi turkuaz.

İddia videonun ilk saniyesinde çatıdan akan suların arkasında “Debenhams” isimli bir mağaza göze çarpıyor. Çok uluslu İngiliz parekendecilik firması Debenhams’in Kuveyt’teki havalimanında bir şubesi bulunuyor. Havalimanının resmi internet sitesinde yer alan krokilerden bu mağazanın birinci kattaki gidiş terminalinde yer aldığı anlaşılıyor. Söz konusu mağazanın konum bilgilerine Google Haritalar’dan da ulaşılıyor. Ayrıca Google Haritalar’ın sokak görünümü özelliği sayesinde bir yolcunun havalimanının gidiş terminalinden Kasım 2018’de paylaştığı fotoğraftan adı geçen mağazının güncel halini görebilmek mümkün. İstanbul Havalimanı’nın resmi sitesinde yer alan “Havalimanı Yolcu Rehberi” kısmında yer alan marka listesinden havalimanında şu an için Debenhams mağazasının şubesi bulunmadığı sonucuna varılıyor.

2. "Görselin Milliyet Gazetesi’nin 'Atatürk Putu Kampanyası' kupürünü gösterdiği iddiası."

Sosyal medyada paylaşılan bir görselin, Milliyet Gazetesi’nin vatandaşlardan “Atatürk putu” için para topladığı bir kampanyayı ve Milliyet Gazetesi’nin bu kampanyayı “Milliyet’in Atatürk putu kampanyası” başlığı ile yayımladığını gösterdiği iddia edildi.

Ancak fotoğrafın Milliyet Gazetesi’nin “Milliyet’in Atatürk Putu Kampanyası” başlıklı gazete kupürünü gösterdiği iddiası doğru değil.

Gazete kupürünün orijinalinde “Milliyet’in Atatürk Heykeli Kampanyası” yazıyor. “Putu” ibaresi ise görsele montajlanmış. Söz konusu kampanya, Türkiye’de Atatürk heykeli bulunmayan 10 il merkezine heykel yaptırılması için başlatılan bir bağış kampanyasına ait. İddia konusu gazete kupürü ise 6 Aralık 1963 tarihli gazete kupüründen. İddia gazete kupüründe “Bağış 200.000’i geçti!” başlığı bulunuyor. Milliyet Gazetesi çevrimiçi arşivinden bağışla alakalı gazete kupürleri incelendiğinde söz konusu başlığın 6 Aralık 1963 tarihli gazeteye ait olduğu görülüyor. Buradan iddiada yer alan “put” ibaresinin montaj olduğu anlaşılıyor.

3. "Videonun 10 Kasım’da Güney Kore’deki bir televizyon kanalında yayınlandığı iddiası."

Sosyal medyada paylaşılan videonun, Güney Kore’de Mustafa Kemal Atatürk’ün ölüm yıl dönümünde yayınlanan bir haberi gösterdiği iddia edildi. Bir haber kanalı tarafından 10 Kasım 2018’de gösterildiği iddia edilen videodaki altyazı ise tartışmalara neden oldu. Altyazıya göre spiker, Atatürk’e saygısından dolayı haberi ayakta sunmak istediğini belirtiyor ve egemenliğin Osmanlı padişahından alınıp Türk milletine verildiği şeklinde bilgiler aktarıyor.

Ancak videonun, Güney Kore’deki bir haber kanalında 10 Kasım 2018’de yayınlandığı iddiası doğru değil.

Söz konusu video Güney Kore’de yayın yapan JTBC News isimli kanal tarafından 1 Ağustos 2017’de yayınlanmış. Videodaki altyazıda ise spikerin söylemediği bazı cümleler mevcut. Mustafa Kemal Atatürk’ün ölüm yıldönümünde yayınlandığı iddia edilen videonun tamamına JTBC News’in İnternet sayfasından ulaşmak mümkün. 1 Ağustos 2017’de yayınlanan ve programın ismini Türkçe’ye “Hatırlayalım Protesto Edelim ve Yaşatalım” (Let’s Remember, Protest, and Let’s Live) şeklinde çevirmek mümkün. Bir haberden ziyade yorum programı olarak dikkat çeken videoda sunucu programa başlıyor ve Atatürk’ün 1938’de saat 9’u 5 geçe hayatını kaybettiğinde Türkiye ve Dolmabahçe Sarayı'nda tüm saatlerin aynı anda durmuş olduğunu ifade ediyor. Videoda Atatürk’ün Türklerin saygısını ve sevgisini tek vücutta toparlayan ilk devlet başkanı olduğu da hatırlatılıyor. Yaklaşık 3 dakikalık videoda sunucu daha sonra Japon sömürge döneminde zorla çalıştırılan işçilerden ve Ağustos 1945’de Hiroşima ve Nagazaki’ye atılan atom bombasında da benzer şekilde saatlerin durduğundan bahsediyor. Videonun yayınlandığı JTBC’nin İnternet sitesinde de sunucunun konuşmasının yazılı haline yer veriliyor.

teyit.org, Güney Kore’de yaşayan bir Türk vatandaşına söz konusu videodaki altyazının doğru olup olmadığını sordu.

Videodaki sunucunun söylediklerini yukarıdaki gibi Türkçe’ye çevirmek mümkün. Buna göre sunucunun özellikle ayağa kalkmadığı ve Osmanlı Devleti hakkındaki bölümlerin çeviride olmadığı anlaşılıyor. Ayrıca teyit.org, 10 Kasım 2018’de JTBC News’in bülteninde yayınlandığı iddia edilen görüntülerdeki altyazıları oluşturan Erkan Kandemir’e de ulaştı. Kandemir, altyazıda yanlışlıkların olduğunun farkında olduğunu, söz konusu videoyu ise kendi arkadaş gruplarında paylaşmak için özenmeden çevirdiğini ifade etti. Kandemir, videonun bu kadar gündem olacağını beklemediğinin de altını çizdi.

4. "Adıyaman’da Atatürk heykeline saldırdığı belirtilen kişinin Suriyeli olduğu iddiası."

Sosyal medyada paylaşılan ve teyit.org’a ihbar olarak gönderilen videonun, Adıyaman’daki Atatürk heykeline saldıran Suriyeli bir mülteciyi gösterdiği iddia edildi. Videoda, Suriyeli olduğu iddia edilen kişinin Kapcami Mahallesi Sümer Meydanı’nda bulunan Atatürk heykeline çıktığı ve heykelin omuzlarında oturduğu görülebiliyor.

Ancak, Adıyaman’daki Atatürk heykeline “saldırdığı” belirtilen kişinin Suriyeli bir mülteci olduğu iddiası doğru değil.

Sümer Meydanı’ndaki Atatürk heykeline çıkan kişi Ahmet B. isimli bir Türk vatandaşı. Demirören Haber Ajansı (DHA) tarafından çekilen 13 Kasım 2018 tarihli görüntülerde Adıyaman merkezde bulunan Atatürk heykeline çıkarak heykelin tepesine oturan kişiye polis ve vatandaşlar tarafından yapılan müdahaleyi görmek mümkün. Görüntülerde söz konusu kişinin Atatürk heykelinden aşağı inmek istemediği görülebiliyor. Heykelin üstündeki kişinin aynı zamanda elinde bir poşet olması da dikkat çekiyor. Milliyet Gazetesi tarafından konu hakkında yapılan bir haberde ise Ahmet B. isimli madde bağımlısı bir vatandaşın, Adıyaman merkezde bulunan Atatürk heykeline çıktığı ve kişinin daha sonra vatandaşlar tarafından linç edilmekten polis tarafından kurtarıldığı ifade ediliyor.

Adıyaman Emniyet Müdürlüğü Asayiş Şube ile görüşen teyit.org söz konusu kişinin madde bağımlısı bir Türk vatandaşı olduğu bilgisine ulaştı. Barış Yarkadaş’ın kaynak olarak gösterdiği CHP Adıyaman İl Başkanlığı ile de görüşen teyit.org, söz konusu kişinin Suriyeli değil bir Türk vatandaşı olduğunu öğrendi.

Videoyu buradan izleyebilirsiniz.

5. "Videonun İstanbul Havalimanı’nın sular altında kaldığını gösterdiği iddiası."

Sosyal medyada paylaşılan bir videoda su bastığı görülen havalimanının yeni yapılan İstanbul Havalimanı olduğu iddia edildi.

Ancak videonun 15 Kasım 2018’de İstanbul Havalimanı apronunu su bastığını gösterdiği iddiası doğru değil.

Video, 31 Ağustos 2017’de aşırı yağış nedeniyle Meksika’nın başkenti Mexico City’de bulunan Benito Juarez Uluslararası Havalimanı’nın terminallerinden birinde yaşanan su taşkınını gösteriyor. İddia konusu video Ağustos 2017’de Meksika’nın başkenti Mexico City’de yaşanan aşırı yağış nedeniyle Benito Juarez Havalimanı terminallerinden birini su bastığını gösteriyor. Videonun benzer tarihlerde aynı iddiayla Twitter’da ve YouTube’da paylaşıldığını görebilmek mümkün.

Sosyal medyada paylaşılan videonun tarihi 31 Ağustos 2017 olarak görülüyor. Mexico News Daily’nin 31 Ağustos 2017’deki haberine göre bir önceki gün yaşanan aşırı yağış nedeniyle havalimanı ve toplu taşıma faaliyetleri kısa süreli aksamış. Havalimanı ile ilgili güncel gelişmelerin paylaşıldığı resmi Twitter hesabından da aynı gün yağmur nedeniyle havalimanında bir süreliğine kesilen operasyonların saat 23.30 itibariyle tekrar başladığı bilgisi verilmiş. İspanyolca yayın yapan haber sitesi Chilango’da da Benito Juarez Havalimanı’ndaki operasyonların akşam üzeri saat 18.40 itibariyle durduğu bilgisi yer alıyor.

İddia videonun 13. saniyesinde uçakların arkasında kalan bir bina farkediliyor. Aynı bina, Google Haritalar’da yer alan videoda, Mexico City Benito Juarez Havalimanı’nın terminali görülebiliyor.

İddia videonun 18. saniyesinde ise Meksika bayrağı renklerine (yeşil-beyaz-kırmızı) sahip bir bina farkediliyor. Aynı binaya, YouTube’a 10 Kasım 2017 tarihinde yüklenen ve Benito Juarez Havalimanı’na iniş gerçekleştirirken kaydedilen bir uçağın görüntülerinde rastlanıyor. 5 Temmuz 2018 tarihli başka bir videoda da yeşil-beyaz-kırmızı renklere sahip bina fark ediliyor.

İddia konusu videonun ilk saniyelerinde görülen uçağın kuyruk kısmındaki tasarımdan Air France Havayolları’na ait olduğu söylenebilir.

Ayrıca iddia videonun ilk saniyelerinde görülen Air France havayollarına ait uçağın kayıt kodu da fark ediliyor. Flights Radar 24’dan Air France Havayolları’na ait “F-HPJD” kodlu uçağın 15 Kasım 2018’de iddia konusu videonun paylaşıldığı saatlerde (18:40) New York John F. Kennedy Havalimanı’ndan havalandığı bilgisine ulaşılabiliyor. İddia videonun paylaşıldığı 15 Kasım 2018 tarihinde İstanbul Havalimanı’ndan kalkan uçakların bilgisine yine Flight Radar 24’dan ulaşılabiliyor. Burada yer alan listeye göre İstanbul Havalimanı’ndan kalkan uçakların kodlarının hepsinin Türk Hava Yolları’na ait uçakların kodu olan “TK” ile başladığı görülebiliyor. Air France’in İnternet sitesinden verilen çevrimiçi bilet satış hizmetinde de sadece İstanbul Atatürk Havalimanı için bilet alınabileceği söylenebilir.

6. "Faturanın Konya’da yaşayan Suriyelinin sudan bedava yararlandığını gösterdiği iddiası."

Sosyal medyada paylaşılan, teyit.org’a ihbar olarak gönderilen bir fotoğrafta yer alan ve ödenecek miktarı “0 TL” olan su faturasının Suriyeli bir mülteciye ait olduğu iddia edildi.

Ancak fotoğraftaki faturanın Konya’da yaşayan Suriyeli bir mültecinin sudan bedava yararlandığını gösterdiği iddiası doğru değil.

Söz konusu fatura, Konya Büyükşehir Belediyesi KOSKİ Genel Müdürlüğü’nce belirlenmiş 10-12 TL’lik limitin altında olduğu için “0 TL” olarak fiyatlandırılmış. Faturadaki adres, abone numarası, tarih ve isim bilgileri doğru. Fakat iddiada adı geçen kişinin (Kemal El-Ali) aboneliği 1 Ekim 2018 tarihinde sona ermiş. KOSKİ Genel Müdürlüğü’nden edinilen bilgilere göre şu an Kemal El-Ali’nin üzerinde Konya’da herhangi bir su faturası bulunmamakta. 12 Kasım 2018 itibariyle 149315 numaralı yeni abonenin su faturası ise 16.50 TL. İnternette bulunabilen başka bir faturadan iddia konusu faturanın üzerinde herhangi bir montaj işleminin gerçekleşmediği anlaşılabiliyor. Yani Suriyeli bir mülteciye ait olduğu iddia edilen faturanın üzerindeki “Abone No, İsim, Adres, Fatura Bedeli” gibi kısımlarda herhangi bir değişiklik yapılmamış.

İddiadaki faturadaki adres ise Google Haritalar’dan bulunabiliyor.

teyit.org’un Konya’da ikamet etmekte olan kaynağı 10 Ekim 2018’de Ferhuniye Mahallesi, Ulaşır Sokak, 1 Numaradaki adrese gitti. Zilin çalınmasına rağmen kimsenin kapıyı açmadığı bilgisine ulaşıldı.

teyit.org, KOSKİ Genel Müdürlüğü Çağrı Merkezi’yle yapılan görüşme sonucunda sistemde görülen sicil numarasından Kemal El-Ali’nin, Suriyeli bir mülteci olduğunu fakat 1 Ekim 2018 itibariyle aboneliğini sonlandırdığı bilgisine ulaştı. Çağrı merkezi çalışanı, Kemal El-Ali’nin Haziran, Temmuz ve Ağustos 2018’e ait fatura borç bilgilerini de paylaştı. Bu bilgilere göre El-Ali’nin 25 Haziran, 24 Temmuz ve 28 Ağustos 2018 tarihli faturaları sırasıyla 56, 48 ve 58 TL şeklinde fiyatlandırılmış. KOSKİ çalışanı, KOSKİ’de uygulanan abone sınıflandırmasında “ücretsiz yararlandırma” gibi bir durumun söz konusu olmadığını, “indirimli yararlandırmanın” sadece engelli ve şehit-gazi yakını vatandaşlar için geçerli olduğunu ve bunun oranının birim su miktarı üzerinden yüzde 50 olduğunun altını çizdi. Ayrıca su sayacını okumaya giden yetkililerin normal şartlar altında herhangi bir şekilde faturayı “0 TL” gösteremeyeceklerini çünkü sayaçta görülen miktarların sistemde otomatik olarak gözüktüğünü ve Elektronik Kartlı Su Sayacı’nı (EKS) okuyan KOSKİ görevlileri tarafından değiştirilemeyeceğini de ekledi.