Yukarıda da bahsetmiş olduğumuz üzere sonraki mevzuat değişikliği ve Yargıtay kararları doğrultusunda kamulaştırmasız el atma bir tür daha kazanmıştır, o tür hukuki el atmadır. Daha önce yalnızca fiili el atma söz konusuydu.
Fiili el atma nedir?
İdarenin taşınmaz mahiyetindeki (arsa, tarla vd.) özel mülkiyeti kamulaştırma usullerini uygulamaksızın “kısmen veya tamamen” fiilen kamu yararı gerekçesiyle / kamuya tahsis etmek suretiyle malikinden “satın almaksızın” ve “ödeme yapmaksızın” zilyetliğine geçirmesi ve el koymasıdır.
Bir yol yapımı sonrası tapu kayıtları ve özel mülkiyet dikkate alınmaksızın yolun özel mülk olan taşınmaz vasfındaki tarlanın bir kısmından geçirilmesi bu durumun tipik bir örneğidir.
Hukuki el atma nedir?
Yukarıda da kısaca ifade ettiğimiz üzere kamulaştırmasız hukuki el atma; idarenin kamu yararı gerekçesiyle taşınmaz mahiyetindeki özel mülkiyet konusu alanın imar planında yapılan değişiklik suretiyle taşınmaz malikinin mülkiyet hakkı gereği kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma haklarının hukuki olarak engellenmesidir.
Bu kamulaştırmasız el atma türü Yargıtay kararlarında: Yargıtay kararlarında da bu durum; “Uzun yıllar programa alınmayan imar planının fiilen hayata geçirilmemesi nedeniyle kamulaştırma ya da takas cihetine gitmeyen davalı İdarece pasif ve suskun kalınmak ve işlem tesis edilmemek suretiyle taşınmaza müdahale edildiği açıktır.” biçiminde açıklanmıştır.
Kamulaştırmasız el atmaya karşı ne yapılabilir?
Kamulaştırmasız el atma ile mülkiyet hakkı ihlal edilmiş malik idareye karşı çeşitli davalar açma imkanına sahiptir. Kamulaştırmasız El Atmaya konu taşınmazın maliki;
-Adli yargıda el atmanın önlenmesi,
*Kamulaştırmasız el atma
*Ecrimisil davaları
-İdari yargıda tam yargı davası açma hakkına sahiptir.
-Ayrıca mülkiyet hakkının kısıtlanması idarenin yaptığı imar planlarından kaynaklanıyorsa, malik idari yargıda imar planının iptali davası da açabilir.
Kamulaştırmasız el atma davası nedir?
Kamulaştırmasız el atma davası; idarenin, kişinin maliki olduğu taşınmaza fiilen veya hukuken el atarak mülkiyet hakkının kullanılmasını engellemesi halinde taşınmazın kamulaştırma bedelinin ve geriye dönük 5 yıllık ecrimisil bedelinin talep edildiği dava türüdür.
Bu davalar el atmanın türüne göre adli ya da idari yargıda görülür.
Görevli ve yetkili mahkemeler hangileridir?
Kamulaştırmasız fiili el atmalara karşı dava açmak için beklemek gereken bir süre olmadığı gibi davanın açılabileceği azami bir süre de belirlenmemiş ve hak kaybına yol açabilecek bir zamanaşımı süresi düzenlenmemiştir.
İdarenin fiili el atması bir idari işlem olarak değerlendirilmediği için Medeni Hukuk’taki anlamında bir haksız fiil kapsamında olduğu görüşü yargı kararlarında baskındır. Dolayısıyla Asliye Hukuk Mahkemeleri bu davada görevli mahkemelerdir.
Hukuki el atmada ise idarenin imar planı değişikliği gibi bir idari işlem olacağından bu işlemler idari yargının alanında girer ve hukuki el atma davalarında bu sebeple görevli mahkemeler İdare Mahkemeleridir.
Yetki hususunda ise 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu gereği taşınmazın aynına ilişkin davalarda kesin yetki kuralı mevcut olup bu yetkili mahkeme adli ve idari yargı olup olmadığına bakılmaksızın taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir.