19. Kafa Sondajı'nda çoğunluğun sesini biraz kısıp azınlığa mikrofon uzatacağım, aslında onları da çok konuşturmadan kendi meramımı anlatacağım.
Burada birbiriyle yer yer alakalı, sık sık alakasız fakat zihinlerde karıncalanma yaratacak konulardan bahsediyorum. Bu sebeple aşağıdaki satırlar bir köşe yazısı da sayılabilir, sonra 'Ne okudum ben ya?' demeyin, ne okuduğunuzu bilin.
Bu vurgun sonrasında sisteme dahil olan kişilerle bir mülakat yapılmıştı, hatırladınız mı? Bir kadın 'Bu kadar insan yanılıyor olamaz diye düşündüm' demişti, hepimiz de müstehzi bir tonda bu açıklamaya gülmüştük. Aslında olay gerçekten de komik, daha doğrusu trajikomikti. Fakat bu 'çoğunluğun aklına iman', sadece bu tip olaylarda mı karşımıza çıkıyor?
Ya da daha açık sorayım, sırf çoğunluk imzasını attı diye bizim de altına imzamızı attığımız 'sözleşmeler' yok mu?
İnanç tartışmalarında bazı mucizelerden bahsedilir, hipotetik bir evrene bilet keselim ve düşünelim:
Tüm dünyada 1 milyar kişinin inandığı bir Kahve dini olsun ve bu dine inananlar Kahve tanrısı olan Espressona'yı mutlu etmek için günde en az 5 fincan kahve içmemiz gerektiğine iman etsin. Bilimsel araştırmalar yürüten bir grup araştırmacı bu seviyede kafein alımının bünyenin sağlığını adeta topuğundan vuracağını söylediğinde tartışma şuraya evrilir.
Verilecek yanıtın önemi yok, bu öylesine kuvvetli bir tavırdır ki siz ne derseniz diyin bu zihinden bir taşı yerinden oynatamayabilirsiniz. İnançlar klasörünü kapatalım ve içinde yaşadığımız dünyaya geri dönelim.
Ya da durun, biraz daha ilginçlik katalım. Sizi daha önce hiç gitmediğiniz bir şehre ışınladık, sokakta yürüyorsunuz, karnınız guruldamaya başladı, ne yaparsınız? Bir şeyler yemek için etrafa göz gezdirmeye başlarsınız.
Onun yerine görece dolu mekânları gözünüzün ucuyla bir süzer ve kendinize daha yakın gördüğünüz müşteri profiline sahip bir yerde karnınızı doyurursunuz. Muhtemelen memnun da kalırsınız fakat ya herkes oraya sadece ucuz diye geldiyse ve bir ihtimal, zehirlenirseniz ne olacak?
Bu kadar insan yanılıyor olacak, çünkü çoğunluğun onay verdiği hemen hiçbir şey sadece çoğunluk etkisiyle gerçeği yansıtmaz.
Bilim felsefesi üzerine çalışan Macar filozof Imre Lakatos, bilginin her ne kadar insan iradesinden münezzeh de olsa madalyonun diğer yüzünü göz önünde bulundurmanın şart olduğunu söyler. Bilimsel aktivitelere fon sağlayanların, araştırma sonuçlarını derleyip yayınlayanların insanlar olduğunu, bu yüzden de insan faktörünü yok saymak komiktir.
Bu sebeple bilimsel yöntem tartışmalarında da çoğunluğun kuvvetini gözümüzde büyütmeme konusunda uyarır ve sorar: Bir gün bilimsel yetkiyi elinde tutan çoğunluk 'Biz yanılmışız, Dünya dönmüyor, Güneş onun etrafında dönüyor' dese bunu sırf kişi olarak sayıları fazla diye kabul edecek miyiz?
Her ne olursa olsun Britanyalı filozof Bertrand Russell'a kulak vermeyi öneriyorum:
'Aptalca bir şeyi milyonlarca kişi söylese de o şey yine aptalcadır.'
Güzel söz, değil mi?
Bir sonraki sondajda görüşmek üzere.
Takipte kalınız, sevgi dolu selamlar! 🌹
her sondaj isabetli olacak değil ya. arkadaşım çoğunluğun söylediği doğruya mukavemet gösterme fikrinin zaten bir adı var 'muhalefet' ama muhalefet kavramının ihtiva ettiği anlam buradaki sığ ve cıvık değil. mesela körü körüne reddetmek değil idealize etmeye çalışmaktır. çoğunluğun söylediği yanlış olabilir evet ama bu ihtimal bir kişinin yanılıyor olma ihtimalinden güçlü değildir. bu mantıkla %99'u ve %1'i birbirine eşitlemiş oluyorsunuz. sabah bir uyanıyorsun tüm %99lar gitmiş artık herşey %50, %50. böyle bir durumda gerçek ortadan kaybolur. başa dönüp idealize etme durumunu dikkate alırsak %1'in pasta payını arttırdığınızda aynı zamanda %99'dan eksiltmiş olursunuz. bu sayede çatışma yerine uzlaşı, zarar yerine kar elde edersiniz. yani aklıma bir fikir geldi öyleyse herkes yanılıyor demekle olmuyor, fikrinizi nitelendirmelisiniz. ve bu nitelendirme size göre değil umuma göre olmalıdır. ağaoğlu gibi ben yaptım oldu desen de o işler öyle olmuyor güzel kardeşim.
Çoğunluk var diye doğru kabul etmek bana ters.
World War Z filminde psikolojinin bu özelliğinin olumsuz etkilerinden korunmak için İsrail'in kurduğu 'Onuncu Adam' sisteminden bahsediliyordu. Yahudiler milli tarihleri süresince bir çok konu da yaklaşan tehlikeleri küçümseyip defalarca kez yok oluşun eşiğine geldikleri için Onuncu Adam sistemini kuruyorlar. Bu sisteme göre hangi konuda olursa olsun İsrail'deki tüm devlet adamları ve askerler bir fikirde birleşiyorsa çoğunluğun aklına uyup diğer fikri yok saymıyorlar. Onuncu adam diye isimlendirilen bir kişi diğer fikri gerçek kabul edip araştırmak ve bu yönde tedbirler almakla görevli oluyor. Böylece çoğunluk yanılıyorsa da onuncu adam sayesinde hazırlıksız yakalanmıyorlar.