Bugün ilkellik olarak adlandırdığımız, ülkemize ve çağa yakışmadığını düşündüğümüz, birçok yaşanmışlığın temelinde, sözel kültürümüzün etkisi olduğu gerçeğini görmemiz gerekir. Hastalığı doğru teşhis etmek; tedavi için gerekli ilk adımdır.
Galerimizde, sözel kültürümüzde cinsiyetlere atfedilen 'çağdışı' roller, kadınlara yönelik - artık kurtulmamız gereken- söylem ve vurgular gözler önüne serilmeye çalışılmıştır.
Her toplumun kadın ve erkekler için öngördüğü normları mevcuttur. Bu normlar zamana, mekana ve kültürel özelliklere göre farklılık gösterebilmektedir. Söz konusu normların en belirgin olanları toplumun kadın ve erkeğe yüklediği roller ve her topluma göre değişiklik gösteren cinsiyet kalıp yargılarıdır.
Ülkemizde cinsiyet rolleri, kadın ve erkek arasında doğum anından itibaren hiyerarşik bir ilişki kurar ve toplumsal hayattaki eşitsizliğinin temelini oluşturur. Son yıllarda tanık olduğumuz onlarca feci manzara; eşitsizliğin ve kadının ötekileştirilmesinin gelmiş olduğu noktayı yeterince açık bir biçimde göstermektedir.
'Beş kız bir oğlanın yerini tutar mı? / Oğlansız evde duman tüter mi
'Bir (ev) gemi donanır, bir kız (çıplak) donanmaz.”
“Bir evde iki kız, biri çuvaldız biri biz.”
'Kız doğuran tez kocar.'
'Kız yükü, tuz yükü.'
'Kızı kıza koşarsan kahpe, oğlanı oğlana koşarsan deyyus olur.'
'Kızın var mı, derdin var.' / 'Kızın var mı, sızın var.'
“Kızını dövmeyen, dizini döver.”
'Oğlan doğuran övünsün, kız doğuran dövünsün.'
'Oğlan doğurdum, oydu beni; kız doğurdum, soydu beni.'
'Oğlan olsun deli olsun, ekmek olsun kuru olsun.'
'Oğlandır oktur, her evde yoktur.'
'Oğlanı her karı doğurmaz, er karı doğurur.'
'Kız çocuğu ya er koynunda, ya yer koynunda.'
'Kız evde olsa da elden sayılır.'
'Kız girdi on üçüne, ya erdedir ya yerde.'
“On beşinde kız, ya erde gerek ya yerde.
'Alma soysuzun kızını, sürer anasının izini.'
“Ana gezer, kız gezer, bu çeyizi kim düzer.”
'Ana ile kız, helva ile koz.'
'Ana kızına taht kurar, kız bahtı kocadan arar.'
'Ana kızına taht kurmuş, baht kuramamış.'
'Ananın bahtı kızına.'
'Ananın çıktığı dala kızı salıncak kurar.'
'Anasına bak, kızını al; kenarına (kıyısına, tarağına), bak bezini al.”
'Anasının kızı.'
'Bir anaya bir kız, bir kafaya bir göz.”
'Karı doğurduğu kızı beğenmez.'
“Oğlan (atadan) babadan öğrenir sofra açmayı, kız anadan öğrenir biçki biçmeyi.”
'Oğlan babadan öğrenir sofra dizmeyi, kız anadan öğrenir sokak gezmeyi.'
'Oğlan babadan öğrenir sohbet gezmeyi, kız anadan öğrenir sofra düzmeyi.'
“Oğlan dayıya, kız halaya çeker.”
'Al atın iyisini yiyeceği bir yem, al avradın iyisini giyeceği bir don.'
'Kızı (kendi) gönlüne bırakırsan ya davulcuya kaçar (varır) ya zurnacıya.”
“(Kızın) boyu bacadan mı aştı?”
“Komşu kızı almak, kalaylı kaptan (tastan) su içmektir.”
“Tarlanın taşlısı, kızın saçlısı, öküzün (ineğin) başlısı.”
“Tarlayı taşlı yerden, kızı kardaşlı yerden.”
'Kız beşikte (kundakta), çeyiz sandıkta.'
'Ergen gözüyle kız alma, gece gözüyle bez alma.'
'Bir kızı bin kişi ister, bir kişi alır.'
'Ağaç yeşert meyve getirsin, oğlan büyüt ekmek getirsin.”
“Akıllı oğlan neyler ata malını, akılsız oğlan neyler ata malını.”
“Ata dostu oğla mirastır.”
“Atanın sanatı oğla mirastır.”
“Babanın sanatı oğla mirastır.”
“Babasının oğlu.”
“Baba koruk (erik) yer, oğlunun dişi kamaşır.”
“Babayla oğlanın pabucu bir olunca evde kavga eksik olmaz.”
“Baba oğluna bir bağ bağlamış; oğul babaya bir salkım üzüm vermemiş.”
“Balın alası (tazesi) oğlun tazesinden.”
“Benim oğlum bina okur, döner döner yine okur.”
“Buğdayım var deme, ambara girmeyince, oğlum var deme yoksulluğa ermeyince (düşmeyince).”
Gelin eşikte, oğlan beşikte.
“Oğlum deli malı neylesin, oğlum akıllı malı neylesin.”
“Çifte gelmeyen öküz olsun, işe gitmeyen oğlun.
Erkek sözü vermek.'
'Erkekçe dövüşmek / konuşmak'
“Erkekliğe sığmamak.”
“Erkekliğine yedirememek.”
“Erkeklik öldü mü?”
“Erkeklik sende kalsın.”
'Her başarılı erkeğin arkasında bir kadın vardır.' (Tersi asla söylenmez)
'Adam eşeğinden, kadın döşeğinden belli olur.'
'Elinin hamuruyla erkek işine karışma.'
“Erkek getirmeyi, kadın yitirmeyi bilmeli.”(2)
“Erkek sel, kadın (avrat) göl.”(2)
'Erkek vefakar, kadın cefakar.'
“Kadının fendi, erkeği yendi.”(2)
“Pekmezi küpten, kadını kökten al.”(2)
“Tarlanın taşlısı, karının (kadının) saçlısı.”
'A.. olanın dini olmaz.'
'Avrat malı, kapı mandalı' / 'Karı malı, hamam tokmağıdır.'
'Avrat yürekli'
'Avrattan vefa, zehirden şifa'
'Benim derdim inekle dana, karının derdi sürmeyle kına.'
'Çirkin karı ev toplar, güzel karı düğün gezer.'
'Dam damlamasından, karı vızırtısından durulmaz.'
'Eksik etek'
'Karı gibi konuşma!'
'Karıya sır verme, kındarayla tög silme.'
'Kaşık düşmanı'
'Keseye kadın eli girerse bereket gider.'
'Saçı uzun, aklı kısa'
'Kadının şerri, şeytanın şerrine eştir.'
“Kadın var ev yapar, kadın var ev yıkar”
'Kadın erkeğin şeytanıdır.'
'Kadın kısmına sır verilmez.'
'Kadın yüzünden gülen, ömründe bir kere güler.'
'Kadını sırdaş eden esrara tellal aramaz.'
'Kadının biri ala, ikisi beladır.'
'Kadının hükmettiği evde mutluluk olmaz.'
'Kadının sofusu şeytanın maskarası.'
'Kadının şamdanı altın olsa mumunu dikecek erkektir.'
'Kadının yüklediği yük, şuraya varmaz.'
'Katranı kaynatsan olur mu şeker, cinsini s... cinsine çeker.'
'Karı gibi kırıtma!'
Erkeksiz avrat, yularsız at”
'Avradı er zapdetmez, ar zapdeder.'
'Avradı eri saklar, peyniri deri.'
'Avrat var arpa unundan aş yapar, avrat var buğday unundan keş yapar.'
'Avrat var ev yapar, avrat var ev yıkar.'
'Avrat var zavranı zort, avrat var hazreti mülk.'
'Avradın dolaşığı, akşamdan sabaha kor bulaşığı.'
'Ağustostan sonra ekilen darıdan, kocasından sonra kalkan karıdan hayır gelmez.'
'Buyurmadan tutan evlat, gün doğmadan kalkan avrat, deh demeden yürüyen at.'
“Erkeğin kalbine giden yol midesinden geçer.”
'Eti ciğer eden de avrat, ciğeri et eden de.'
'İyi ipek kendini kırdırmaz, iyi kadın kendini dövdürmez.'
'Kadın erkeği rezil de eder, vezir de.'
'Kadın kocasının çarığı, anasının sarığıdır.'
'Çocuksuz kadın, meyvesiz ağaca benzer.'
'Kadın gavurdur, Müslüman anasıdır.'
'Oğlanı kızı olmayan avrattan, eski hasır yeydir.'
'Dişi köpek kuyruk sallamazsa, erkek köpek yanaşmaz.'
'Kocanın vurduğu yerde gül biter.'
'Kadının sırtından sopayı, karnından sıpayı eksik etmeyeceksin.'
'Kadının yüzünün karası, erkeğin elinin kınası.'
“Kadın erkeğin şeytanıdır”
“Dişi yalanmazsa erkek dolanmaz”
Bayan cinsiyetsizdir. Kadına kadın demekten utanan, ama erkeğe erkek demekten utanmayan bu cinsiyetçi bakış açısı, erkek cinselliğinin utanılacak bir şey olmadığını düşünürken kadın cinselliğini toplumsal bir ayıp olarak algılar. Ve ortaya şu garabetler çıkar:
'Bayan kuaförü'
'Bayanlar tuvaleti'
'Bayanlar ligi'
'Bayan reyonu'
'Bayan doktor'
'Bayan yazar'
'bayan öğretmen'
Son Söz:
Egemenlik Kayıtsız Şartsız Erkeğin Değildir...
Teşekkür
Ayrımcı sözlük kurucuları Ahmet Özcan ve Ümit Kurt'a bu denli önemli bir blog'u kurdukları ve harika çalışmaları için bir yurttaş olarak teşekkürü borç bilirim.
Kaynaklar:
**http://ayrimcisozluk.blogspot.com.tr/2012/02/turkce-cinsiyetci-deyim-deyis-ve.html**
**http://birimler.dpu.edu.tr/app/views/panel/ckfinder/userfiles/17/files/DERG_/36/81-90.pdf**