Merhabalar. Osmanlı Devleti'nin yargı teşkilatının işlerini şeriye mahkemeleri altında kadılar yürütüyordu. Kadılar, çok geniş yetkileri olan kimselerdi. Ancak zamanla yargıda bozulmalar olmuş ve kadıların görev alanları da daralmıştır. Bu yazıda Osmanlı'daki yargı sisteminden ve kadıların görev tanımından bahsedip farklı illerden örnek davalara yer verdim.
İyi okumalar dilerim.
32 numaralı Konya şeriye sicili (1685-1699)
Konya kazasının sakinlerinden İbrahim oğlu Halil: “Zimmi (gayrimüslim) Todoros oğlu İvaz’a fıtık hastalığımın çok fazla acısı olduğundan ücreti sonradan vermek şartıyla başvurdum. İlaçla eğer tedavi olursam ne ala, ilaç verildiğinde ruhuma etki edip vefat edersem kan ve diyet hakkımdan vazgeçtim.” dedikten sonra babası tarafından “Eğer oğlum ölürse kan ve diyet davasını cerrahtan talep etmeyeceğim” talebi yazıldı.
Antep 12 numaralı şeriye sicili (1618-1619)
Ayntab’ın Tarla-yı Atik mahallesinden Farhi Ağa kızı Emine Hatun, Hacı Ahmet oğlu Ali Beşe ve Mehmet oğlu Ali şahitliğinde, Abdullah oğlu Çerkes Ağa vekaletinde Gürcü asıllı, çatık kaşlı, siyah gözlü, sağ kaşının üstünde yarası bulunan Abdullah oğlu Rıdvan’ı kölelikten azat etmiştir.
1818 numaralı Trabzon şeriye sicilli (1564-1566)
Hoşoğlan karyesinden olan ve altı yıldan fazla zamandır bulunmayan Abdullah oğlu Ali’nin nikahlı eşi Hasan kızı Fatma’nın annesi olan Aişe mahkemeye gelip “Ali giderken üç yıla gelmezsen eşim Fatma benden boş olsun demiştir. Şimdi altı yıl oldu. Söylediği süre geçti.” Abdullah oğlu Süleyman şer’i olarak vekil tayin edilmiştir.
1818 numaralı Trabzon şeriye sicilli (1564-1566)
Kendinar mahallesinden Bayram oğlu Mehmet meclise gelip açıkça “Ben buluğa eriştim. Buluğ alameti ortaya çıktı.” demiş ve talebi deftere kaydedilmiştir.
1818 numaralı Trabzon şeriye sicilli (1564-1566)
İskender oğlu Rüstem ve Abdullah oğlu Hasan kişilerinin ağzında ekşi içki kokusu olduğu Turak oğlu Hırak ve İlyas oğlu Koloyani şahitliğinde tespit edilmiştir.
1818 numaralı Trabzon şeriye sicilli (1564-1566)
Abdullah oğlu Murat meclise gelip “Nikahımda olan Mehmet Çelebi kızı Belkıs’ı boşayıp, beş-altı günden sonra kız kardeşi zeki ve ergenliğe giren Ümmü’yü nikahladım. Birini boşayıp birini aldım.” demiş, söyledikleri Subaşı Mustafa Ağa talebi ile kaydedildi.
Girit şeriye sicil defteri (1647-1657)
Açipopulo karyesinden Yorgila oğlu Pero isimli gayrimüslim İslam dinini kabul edip ismi Şaban olmuştur.
Girit şeriye sicil defteri (1647-1657)
Rustika’dan Yahya Ağa, Kostanti’nin yeni Müslüman olmuş Mehmed’i katlettiğini söyleyip, gereğinin sorulmasını istedi. Kostanti: “Mehmed’in eşi Elya ile beraberdik. Mehmed’in kardeşi Hıristodulo ile tesire tarlasında Mehmed’i boğup, kuşağıyla boğazına taş bağlayıp bir kuyuya attık.” diyerek açıkça söyledi. Söylenenler kayıt altına alındı.
Vidin 10 numaralı şeriye sicil defteri (1729-1732)
Mehmed oğlu Mustafa Beşe bugünden sonra şarap içersem eşim Fatıma Hatun benden boş olsun demiştir.
Osmanlı’dan kalan binlerce şeriye sicil defteri bulunmaktadır. Bu defterlerde kadıların pek çok mahkeme kayıtları vardır. Siz bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarınızı bekliyorum.