Jimnastik Zamanı: Beynimize İstesek de Yaptıramayacağımız Hareketler

04.12.2025 - 12:40

Beynimiz, bildiğini okumak konusunda sandığımızdan çok daha ısrarcı. “Bunda ne zor olabilir ki?” demeyin; gerçekten yapamayanlar ve zorlananlar var. Bir deneyin: Dişlerinizi ve dilinizi farklı ritimlerde tıklatın, elinizi bir yöne çevirirken ayağınızı ters yöne döndürün ya da karnınızı dairesel hareketlerle ovarken başınızı okşayın. Beyniniz hareketleri senkronize etmeye programlı olduğu için sizi fark ettirmeden sabote eder ve bu hareketleri birbirine karıştırır.

Peki, siz hangisini yapabileceksiniz?

Sağ ayağınızı saat yönünde döndürürken aynı anda sağ elinizle havaya “6” rakamı çizin. Göreceksiniz, ayağınız istemsizce yön değiştirecek.

Karnınızı dairesel şekilde ovarken aynı anda başınızı okşamayı deneyin. Beyniniz, fark etmeden bu hareketlerden birini otomatik olarak değiştirir.
Sağ elinizi saat yönünde, sağ ayağınızı ise saat yönünün tersine döndürmeyi aynı anda deneyin. Ayağınızın kendiliğinden yön değiştirdiğini fark edeceksiniz.
Bir elinizle hızlıca vururken diğer elinizle yavaş ve sabit bir ritim tutmayı deneyin. Beyniniz, iki ritmi de senkronize etmeye çalışacaktır.
Serçe parmağınızı hızlıca yukarı aşağı oynatın. Şimdi başparmağınızı tam tersi bir ritimde hareket ettirmeyi deneyin. Beyniniz sinyalleri karıştırır ve parmaklarınız sonunda aynı ritme girmeye başlar.
Nefes almadan arka arkaya iki kez yutkunmayı deneyin. Beyniniz ikinci yutkunmayı engeller; çünkü yutkunma refleksinin yeniden devreye girebilmesi için önce sıfırlanması gerekir.
Çenenizi tamamen sabit tutup dilinizi dairesel şekilde hareket ettirmeye çalışın. Beyniniz bu iki hareketi birbirine bağladığı için çeneniz de fark etmeden harekete “eşlik eder.”

Bu hareketleri yapmakta zorlanmamızın temel nedeni, beynimizin motor sistemiyle ilgili.

Aynı anda birbirine zıt, ritimsel olarak uyumsuz ya da doğal hareket kalıplarının dışında kalan eylemleri yürütmek, motor korteks ve beyincik için oldukça karmaşıktır. Beyin, bedeni kontrol ederken çoğu zaman hareketleri “bağlı kalıplar” halinde yönetir; yani el, ayak, çene veya dil gibi bölgeler için alışılmış, senkronize edilmiş rutinler oluşturur.

Bu yüzden iki farklı bölgeden aynı anda birbirine zıt komutlar geldiğinde beyin, uyumsuzluğu azaltmak için hareketleri otomatik olarak eşitlemeye, basitleştirmeye veya engellemeye çalışır. Yutkunma gibi reflekslerde ise durum daha katıdır: Refleksin sinir devresi bir kez çalıştığında kısa bir “yeniden yükleme” süresine ihtiyaç duyar; bu nedenle ikinci yutkunmayı hemen gerçekleştiremezsin. Kısacası, beynimiz karmaşık ve çelişkili komutları aynı anda işlemek yerine onları uyumlu bir düzene oturtmayı seçtiği için bu görevlerde “kontrolü devralır.”