İyi, Kötü ve Çirkin Neden Sinema Derslerine Konu Oluyor?

İtalyan yönetmen Sergio Leone’nin 50. yılına giren ünlü spagetti westerni İyi, Kötü ve Çirkin, bugünkü filmleri bile etkilemeye devam ediyor.

Güneş yanığı yüzleriyle üç bıyıklı adam bir mezarlıkta birbirine bakıyor. Şüpheyle birbirini süzen adamlar hiç kıpırdamadan, tek laf etmeden öylece duruyor. Bu durum iki buçuk dakika devam ediyor.

Heyecan verici bir sinema sahnesi denemez buna, değil mi?

Ama bu sahne tüm zamanların en sürükleyici, en çok beğeni alan sahneleri arasında sayılıyor. Sergio Leone, İyi, Kötü ve Çirkin filminin bu son sahnesinde heyecanı doruğa çıkarıyor.

Sinema ve popüler kültür üzerinde büyük bir etki bırakan filmin 50. yılına giriyoruz.

Efsanevi İtalyan yönetmen, spagetti western olarak adlandırılan ve 1960 ve 70’lerde Hollywood kovboyları ve Kızılderililer üzerine yapılan filmleri içeren bu alt kategoriye damgasını vurmuştur. Bunlar, risk almayı seven ve küçük bütçelerle çalışan Avrupalı yönetmenler tarafından yapılmış ve yenilik içeren filmlerdi.

Fakat Leone’nin 1966 yapımı filmi kadar ünlenen ve övgü alan spagetti westerni olmamıştır. Filmde sert mizaçlı üç serserinin kayıp bir serveti arayışı anlatılır. Ahlaki değerlerden yoksun bu insanların hikayesinin anlatıldığı film yıllar boyunca en iyiler listesinde yer almış, birçok sahnesi referans olarak kullanılmış, dünyanın birçok ülkesinde yapılan başka filmlerde de tekrarlanmıştır.

‘Üçlü’ adıyla anılan ve üç adam arasındaki karşılaşmayı içeren sahne sinema tarihinin en iyi kurgularından biri olarak görülüyor. Filmin bu kadar yıl boyunca önemini korumasının nedeni de zaten hikayede anlatılanlar değil, olayların gözler önüne serilme şeklidir.

Filmde görselliğin önemli olacağının ipuçları baştan itibaren görülür. Film, çorak bir vadinin ve dağ eteklerinin geniş açı ve uzak plan görüntüleriyle başlar. Ama sadece iki saniye içindir bu görüntü. Sonra bir kovboyun kirli sakallı yüzü sallanarak girer kadraja. Böylece görüntü kesilmeden, hiçbir hareket olmadan aşırı uzak plan aşırı yakın plana dönüşmüş olur.

Görüntü kadar müzik de önemlidir burada. Ennio Morricone tarafından bestelenen film müziği çok akılda kalıcı ve dikkat çekicidir. Hakkında kitap da yazılan bu müzik sinema dünyasının en tanınmışları arasında yer alır. Diğerleri ise Jaws’ın iki notalı müziği ile Yıldız Savaşları’nın İmparatorluk Marşı’dır.

Fakat filmde doruk sahnesi, Clint Eastwood, Lee Van Cleef ve Eli Wallach tarafından oynanan üçlü sahnesidir. Bu sahne İç Savaş’ta ölenlerin gömülü olduğu mezarlığın hemen yanındaki alanda geçer.

Üçlünün art arda alanda dizilişi, bu sırada görüntüde kesinti olmaması, yüzlerine ve silahlarına yönelen yakın çekimler, arka planda mezarlık görüntüleri, müziğin yarattığı heyecana uyumlu şekilde her biri üzerindeki görüntü süresinin kısalması gibi teknikler kullanılmıştır. İzleyici sanki karakterin kimliğine bürünmüş, onunla birlikte korkudan titremekte, öngörüde bulunmaya çalışmaktan yorgun düşmektedir.

Tıpkı Alfred Hitchcock’un Sapık filmindeki duş sahnesinde olduğu gibi, akademisyenler ve hayranları bu sahneyi de kare kare incelemiştir. Bir görsel şiir olarak adlandırılabilecek bu sahnedeki enerji kaos hissi vermekte, ama dizilişi, metodoloji ve hatta matematik içermektedir.

İyi, Kötü ve Çirkin’in etkisi günümüz filmlerinde bile hissedilmektedir. Ünlü yönetmen Quentin Tarantino bu filmi sinema tarihinin en büyük başarısı olarak adlandırıyor. Büyük sanatçıların birbirinden çaldığına inanan Tarantino’nun bu filme aşkı, son filmi The Hateful Eight’de de görülmektedir. Hatta Tarantino, filmin müziklerini 87 yaşındaki Morricone’ye besteletmiştir.

Aynı yönetmenin 1992 yapımı Rezervuar Köpekleri’nin bitimindeki üç silahlı eşkıya sahnesi de doğrudan Leone’nin bu baş eserini çağrıştırır.

Spagetti western türünde başka filmler de yapıldı. Fakat diğerleri bu kadar başarılı olamadı. Bu türün yenilikçi olması, ortam ve psikolojik enerjiyi birleştirmesi gibi en iyi özelliklerini üzerinde toplayan bir film varsa o da İyi, Kötü ve Çirkin’dir.

• BBC Türkçe