İstanbul'un Balat Semtinde Mutlaka Görülmesi Gereken ve En Güzel Mimari Yapılar

03.11.2022 - 07:51

İstanbul'un Balat semtindeki bu tarihi dokuyu günümüzde eskisi kadar göremesek de yine de köşe başlarında bu tarihi yapıları görmek mümkündür. Özellikle Balat'ın sıkışık ana caddelerinden ve geçen arabalardan bu mimari yapılar dikkati çekmemektedir. Balat ve Fener'in ara sokaklarında ise daha çok nezih Rum yapıları bulunmaktadır. İstanbul'da özgün Bizans yapısı bulmak zor olsa da Osmanlı sivil mimari örnekleri de gittikçe azalmaktadır. Bu azalan ama bir o kadarda değerli olan mimari yapılara birlikte bakalım.

1. Balat - Fener Tarihi Evleri

Fener Balat semtleri Tarihi İstanbul Yarımadası'nın Kuzeydoğu kıyısındadır. Haliç kıyısında tarihi evleri ve sokakları ile ünlenmiş ve iç içe geçmiş iki semttir. Birbirlerinden ayrılmayan bu semtler her ne kadar iç içe geçmiş olsa da Balat semti Fener semtini de içine alacak şekilde büyük olandır.

Özellikle fotoğraf çekmeyi sevenlerin sıklıkla ziyaret ettiği Balat, tarihi kagir evleri, kesme taşlı sokakları ve az sayıdaki mimari yapıları ile günümüzde özel bir konumdadır.

2. İstanbul Haliç Surları Kapıları

Konstantinopolis Surları, günümüzde İstanbul sınırları dahilinde olan Konstantinopolis'i çevreleyen ve Doğu Roma zamanında yapılmış şehir surlarıdır. Şehri çeviren surlar tarihte 5. yüzyıldan başlayarak inşa edilmiş, yıkılmalar ve yeniden yapmalarla dört defa elden geçmiştir. Son yapımı MS 408'den sonradır. II. Theodosius (408-450) zamanında İstanbul surları Sarayburnu'ndan Haliç kıyısı boyunca Ayvansaray'a bu taraftan ve Marmara kıyısı boyunca Yedikule'ye, Yedikule'den Topkapı'ya, Topkapı'dan Ayvansaray'a uzanıyordu.

3. Fener Rum Lisesi

1454 yılında kurulan lise, İstanbul'da faaliyet gösteren üç Rum eğitim kurumundan biridir. Okulun bugünkü binası, Ondokuzuncu yüzyılın en önemli mimarlarından biri olan ve Fener Rum Erkek Lisesi mezunları arasında bulunan mimar Dimadis tarafından inşa edilmiş. Haliç´in her iki yakasındaki yapılar içinde Süleymaniye´den sonraki en büyük binası olan eserin yapı malzemelerinden çoğu Marsilya´dan getirilmiş. Avrupa´nın çeşitli ülkelerinde özellikle İtalya ve İspanya´da da şatolar yapan Dimadis, eseri beş sene içinde bitirmiş. Fener sırtlarındaki yüksek tepe üstüne inşa edilen eser, geniş ve yüksek cephesi, kırmızı ateş tuğlaları ve ortasındaki kubbeli kalın bir kulesiyle dikkatleri çekiyor. Büyüklüğünden dolayı sıkça, yapı olarak çok daha küçük olan, Fener Rum Patrikhanesi zannedilir.

4. Yanbol Sinagogu

Yanbol Sinagogu Bizans döneminde, Bulgaristan'ın Yanbolu şehrinden gelen Yahudilerin sinagoguydu. Çıkan bir yangın sonucu aldığı hasar sebebiyle 17 veya 18. yüzyılda tekrar inşa edilmiştir. Eskiden Yahudilerin sıkça yaşadığı Balat'ta ayakta kalan iki antik sinagogdan biridir.

Yanbol Sinagogu 9 Haziran 1989 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 16 Eylül 1987 tarihli kararla, Korunması Gereken Kültür Varlıkları Listesi’ne 64 Sıra No. ile dahil edilmiştir.

5. Ahrida Sinagogu

Ahrida Sinagogu, İstanbul'un Fatih ilçesi Balat mahallesi Kürkçü Çeşme Sokağı'nda yer alan sinagogdur.

15. yüzyılın başlarında yapılan ve adını, kurucularının İstanbul'a göçettikleri bugün Kuzey Makedonya’da yer alan Ohri kentinden alan sinagog, bugün de İstanbul'daki en geniş kapasiteli sinagogdur.

Ahrida Sinagogu Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu'nun 16 Eylül 1987 tarihli kararı ile koruma altına alınmıştır.

6. Aya Yorgi Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi Kilisesi

Kilise, eski İstanbul'un tarihi merkezinin kuzey batısında, İstanbul'un Fener bölgesinde yer almaktadır. Avlusunda Patriklik binası, kütüphane ve Aya Haralambos Ayazması'nın bulunduğu kilisenin yerinde önceleri Burç Kilisesi adıyla başka bir kilise bulunmaktayken 1614'te başka bir kilise inşa edilmiş ve kilise 1720'de elden geçirilmiştir. Dünya çapında 300 milyon Ortodoks Hristiyan'ın manevi lideri olarak kabul edilen Ekümenik Konstantinopolis Patrikhanesi'nin merkezi olmuştur. Kilisede Hristiyanlığa ait İsa'nın Kudüs'te zincirlenerek kırbaçlandığına inanılan taş bir kutsal emanet olarak yer almaktadır.

Kilisede Hristiyanlığa ait İsa'nın Kudüs'te zincirlenerek kırbaçlandığına inanılan taş bir kutsal emanet olarak yer almaktadır.

Dünya çapında 300 milyon Ortodoks Hristiyan'ın manevi lideri olarak kabul edilen Ekümenik Konstantinopolis Patrikhanesi'nin merkezi olmuştur.

7. Maria Muhliotissa Kilisesi

Maria Muhliotissa, İstanbul’da Bizans döneminden kalan, Osmanlılar tarafından camiye çevrilmemiş tek kubbeli ortodoks kilisedir ve halen ibadete açık olan tek kilisedir. Moğolların Meryemi kilisesi veya Hagia Maria kilisesi olarak da bilinir.

8. Gül Camii

Gül camii İstanbul'un Ayakapı semtindeki Bizans İmparatorluğu döneminden kalma dini yapıdır. Eski adı ve yapım tarihi hakkında kesin bilgiler olmamakla birlikte 10. ya da 11. yüzyılda yapıldığı tahmin edilmektedir. İkonoklazm akımı sırasında Büyük Saray'ın ana girişi Halki Kapısı üzerindeki İsa ikonasının indirilmesine karşı çıktığı için öldürülen Theodosia adlı kadının kutsal emanetlerinin bu kiliseye konduğu ve bu kilisenin Aya Theodosia olduğuna inanılır. 1499 yılında camiye çevrilmiştir.

9. Bulgar Kilisesi / Stevi Stefan Kilisesi

Sveti Stefan Kilisesi bilinen adıyla Demir Kilise, İstanbul, Fatih'te, Balat'la Fener semtleri arasında Haliç kıyısında yer alan, Bulgar Eksarhhanesi'ne bağlı kilise. 25 Ekim 1859 senesinde İstefanaki Bey adına inşa edilen kilise, 2018'de yedi yıllık restorasyonun ardından tekrar hizmete girdi.

Dünyanın tek demir Ortodoks kilisesi 124 yaşında

Avusturya'nın başkenti Viyana'da hazırlanan döküm ve metal aksamları gemilere yüklenerek Tuna Nehri ve Boğazlar yoluyla Balat'a getirilen ve Haliç'in kıyısına monte edilen Demir Kilise, dünyanın ilk prefabrik yapıları arasında yer alıyor. O dönemde 4 milyon gümüş levaya mal olan, mihrabı Haliç'e dönük kilise, 1896'da tamamlansa da, mimari bölme duvarı ikonostasisin yeniden tasarlanması dolayısıyla 1898 senesinde ibadete açıldı.

10. Ferruh Kethüda Camii

Balat'ta bir Mimar Sinan eseri Ferruh Kethüda Camii, Kanuni Sultan Süleyman'ın sadrazamı Semiz Ali Paşa'nın kethüdası yani kahyası olan Ferruh Ağa tarafından 1562-63 tarihinde inşa ettirilmiştir. Mezarı caminin ön tarafındaki hazire içinde bulunmaktadır.

11. Küçük Mustafa Paşa Hamamı

Kültürel ve sanatsal mekânların hızla çoğaldığı Haliç kıyısına yakın, Cibali semtinde, 11.yy. Bizans Kilisesi’nden dönüştürülmüş Gül Cami ile karşılıklı olarak konumlanan Küçük Mustafa Paşa Hamamı, 15.yy.’a tarihlenir.

Mahalle ve hamam, adını, ‘Kara’ lakabıyla da anılan Küçük Mustafa Paşa’dan alır. Küçük Mustafa Paşa Hamamı 882 tarihli vakfiyesinde geçmekte olup, Küçük Mustafa Paşa’nın, Bursa’nın Pazarcık kasabasındaki cami, mektep ve imaretine vakfedilmiştir.

12. Pertevniyal Valide Sultan Camii

Pertevniyal Valide Sultan Camii, Sultan II. Mahmut'un eşi ve Sultan Abdülaziz'in annesi olan Pertevniyal Valide Sultan tarafından yaptırılan cami. Cami 1869-1871 yılları arasında inşa edildi. Planlarını Sarkis Balyan'ın çizdiği, hazırlanmasına Hagop Balyan'ın katıldığı da bilinmektedir. Mimarı Montani'dir.