İşe Gidemeyen Depremzedeler İçin Teşvik Beklenirken İşten Çıkarmalar Gündemde

20.02.2023 - 12:45

Kahramanmaraş merkezli deprem felaketinde etkilenen geniş coğrafya ve yıkım boyutunun büyüklüğü, deprem hazırlık konusunda yeterli bilince sahip olunmamasıyla acıyı da büyütürken, ister ister gözler bir yandan ekonomik verilere kayıyor. Depremlerin etki alanı yüksek olunca önce arama ve kurtarma çalışmaları için ardından da yardım geçici barınma, beslenme gibi temel ihtiyaçlar için büyük bir yardım gücüne ihtiyaç duyuluyor. Bu da gönüllülerin işlerine dönüşünü zorlaştırırken, diğer yandan da daha az etkilenerek faaliyetlerini sürdüren işletmelerde de temel ihtiyaçlarında mahrum kalan depremzede çalışanların durumu sorgulanıyor.

Hayatta kalanların ağır travmalarla baş başa kaldığı bölgede hayatın devam etmesi için gerekli temel ihtiyaçlar olan beslenme, barınma, hijyen ve giyinme gibi ihtiyaçlar için bölgeye yardım yağarken bir de şirketlerin de çalışmaya başlama konusu öne çıkıyor.

Depremin vurduğu 10 ilde 1 milyon 797 bin 329 sigortalı çalışan bulunurken, bu sayı ülkenin yüzde 10,40 çalışan demek. Bölgede yıkım büyük ancak hasar da büyük. Evlerine giremeyen milyonlar varken, işletmeler pandemide tanıştığımız “kısa çalışma” ile ücretsiz izin kararı bekliyor.

Deprem sonrası faaliyetlerine başlayan şirketler işçilerine de işbaşına dönme çağrısı yapıyor. Depremzedelerden çağrıya rağmen işbaşı yapmayanlar da tazminatsız işten çıkarılma le karşı karşıya kaldı.

Habertürk'ten Ahmet Kıvanç'ın aktardığına göre, 4857 Sayılı İş Kanunu, 'Çalışanın işverenin izni olmadan ve/veya haklı bir sebebe dayanmadan üstü üst iki iş günü ya da bir ay içinde iki kez herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç iş günü işine devam etmemesi halinde' işverene haklı fesih sebebi ortaya çıkıyor.

Haklı fesihle işten çıkarma yapan işverenin ihbar ve kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğü de bulunmuyor.

İş Kanunu’nun 25. Maddesi (I) bendinde, işçi, hastalık, kaza, doğum ve gebelik hallerinde işveren için 'derhal fesih hakkı', tabi olunan ihbar süresini 6 hafta aşmasıyla başlayabiliyor.

Çalışamayacak durumda olan depremzedelerin de bu durumda ilk olarak rapor alması gerekiyor. Çalışanın, işverene fesih hakkı doğurmayacak şekilde kullanabileceği kesintisiz rapor süresi, çalışma süresine göre değişirken, bu da şu şekilde tabloda görülebiliyor.

Pandemi döneminde çıkartılan kanun, işten çıkarma yasağına yönelik olurken, yasak süresince kısa çalışma uygulaması yapıldı.

Kısa çalışmanın mümkün olmadığı işyerlerinde de çalışanlara ücretsiz izne çıkartılırken, nakdi destek verildi.

Deprem nedeniyle ücretsiz izin kararı alınırsa benzer biçimde işten çıkarma yasağının uygulanması bekleniyor.

2021 yılında ücretsiz izne çıkartılan çalışanlar için günlük 50 TL, aylık 1.500 TL ücret desteği verilirken, o günkü 2.826 TL olan net asgari ücretin yüzde 53’ü olarak hesaplandı. Günümüzde bu ücret desteği 4.509 TL’ye karşılık geliyor.

Deprem bölgesinde çalışanlarını işten çıkaran şirketlerin fesih gerekçesi İş Kanunu’nun 25. Maddesi (III) numaralı bendini oluyor.

Burada, “İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması” koşulu kullanılıyor.

İşten çıkarılanlar için ödenen işsizlik maaşı, çalışanın son 4 aydaki ortalama brüt maaşını yüzde 40’ı oluyor. Maaş ne kadar yükselse de işsizlik maaşında tavan ücret asgari ücretin yüzde 80’ini aşamıyor ki bu da 8.006 TL olarak hesaplanıyor.