Geçen günlerde Türk medyasında çok da ilgi çekmeyen bir haber görüldü. Irak ve Türkiye'nin uluslararası bir anlaşmazlığında Uluslararası Ticaret Odası ICC temelinde mahkeme kararı açıklandı. Enerji Bakanlı da konuyla ilgili bir açıklama yaptı. İçeriğine bakıldığında uzmanların vurguladığı hususlar ise daha dikkat çekiciydi.
Irak, komşusu Türkiye ile Kürt bölgesinden Ceyhan limanına, yarı özerk Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nden (KBY) yapılan petrol ihracatı konusunda 9 yıldır mahkemelikti.
Uluslararası Tahkim Mahkemesi'nde görülen davada Irak, Türkiye'nin Bağdat yönetiminin izni olmadan ihracata izin vermesinden dolayı 1973 yılında yapılan 'boru hattı transit anlaşmasını' ihlal ettiğini iddia ediyordu.
FT'nin isim vermek istemeyen kaynakları, mahkeme kararı sonucunda Türkiye'nin yaklaşık 1,5 milyar dolar tazminat ödemesi gerektiğini belirtti.
Bu tazminat Bağdat'ın ilk istediği miktardan çok daha düşük olurken, Irak Petrol Bakanlığı'nın açıklamasında, Ceyhan üzerinden ihracatı yönetecek 'tek taraf' oldukları belirtiliyor. Bakanlık, ihracatın sürdürüleceğini ve uluslararası taahhütlerin yerine getirileceğini garanti edecek şekilde Türk makamlarıyla görüşeceğini de açıkladı.
Irak, Opec'in en büyük ikinci üreticisi konumunda bulunuyor. KBY üretim rakamını yayınlamıyor, ancak uzmanlar bunun çoğunu ihraç ettiği yaklaşık 440.000 varil/gün olduğunu tahmin ediyor.
FT'ye açıklama yapan Dinamik Yatırım Menkul Değerler'in baş ekonomisti Enver Erkan, ICC kararının Türkiye'yi 'Rusya'ya daha bağımlı hale getireceğini' ve ülkenin enerji ithalat faturasını artıracağını söyledi.
FT'nin değerlendirmesine göre, petrol ihracatı, Irak Kürdistan bölgesi için ekonomide cankurtaran olurken, KBY, Bağdat'tan mali bağımsızlık sağlamanın yolu olarak ham petrol ihracı ve gelirlerini elde tutmak için Irak anayasasındaki belirsizliği kullandı.
Aktürk, bir diğer paylaşımında da su ve enerji ticaretinde ufak değişimlerle bundan sonrası için sorun olmayabileceği şeklinde yorum yaptığı görüldü.
Mahkeme kararı ve tazminatına değinirken, yukarıdaki 1,5 milyar dolarlık tazminatın 2014-2018 dönemini kapsadığı için faizinin de olacağını ekiyor.
Bir de 2018 sonrası için de dava olduğunu söyleyen Yılmaz, bu dava sonucunda da tazminat yükümlülüğü doğma ihtimalinden bahsediyor.
Yaklaşık bir hesapla, Türkiye'nin Irak Merkezî Yönetimi'ne 3,5 milyar dolar gibi bir tazminat ödeyeceğini hesap ediyor.
O dönemde yapılan kaçak petrol taşımacılığına yönelik iddialar hatırlatılırken, Tolga Tanış'ın 'Potus ve Beyefendi' adlı kitabına da atıf yapılıyor. KBY petrolünün taşıma işinin 2011'den itibaren Powertrans adlı bir şirketin üstlendiği belirtilirken, şirket ortakları içinde Berat Albayrak'ın isminin geçtiğini de söylüyor.
Powertrans şirketinin 25 Mart 2011'de kurularak, 18 Temmuz 2011'deki Bakanlar Kurulu kararıyla Kuzey Irak'tan petrol taşıma işinde 'tekel' haline getirildiği bilgisini de veriyor.
Ticaretin içinde olanların kazandığı ancak 'vergilerimizden oluşan 3,5 milyar dolardan fazla bir parayı, ceza diye ödeyeceğimizi' belirten Yılmaz, bu parayla, TOKİ'nin son deprem konutu ihalelerindeki fiyatlarla 33 binden fazla konut, olası İstanbul depremine hazırlık için 90 bin binanın yıkılıp yeniden yapılması, 200 binden fazla binanın depreme dayanıklı hale getirebilmesinin mümkün olduğunu ve 40 derslikli 6 bine yakın okul ile 35 şehir hastanesi inşa edilebileceğini hesap ediyor. Yazının tamamını okumak isteyenler tıklayabilir.