İnternet Sitelerindeki Çerezlere Neden "Çerez" Diyoruz?

Günümüzde neredeyse her internet sitesinde karşımıza çıkan çerez uyarıları artık oldukça sıradan hale geldi. Genelde ne olduklarını anlamadan 'kabul et' diyerek geçiyoruz. Ama bu küçük veri dosyalarına neden 'çerez' denmiş hiç merak ettiniz mi? Sanki bir yerlerden ilham alınmış gibi değil mi? Aslında işin arkasında ilginç bir teknik geçmiş yatıyor.

Kaynak 1, Kaynak 2

Önce masalsı olanla başlayalım: Hansel ve Gretel etkisi Görseli — Bu adlandırma ile ilgili en romantik teori, Grimm Kardeşler’in meşhur masalı Hansel ve Gretel’e dayanıyor. Hikayede, iki çocuk ormanda yollarını kaybetmemek için arkalarında ekmek kırıntıları bırakıyor. Bu kırıntılar, onların geldiği yolu hatırlamalarına yardım ediyor.
Tıpkı bu metafor gibi, internet tarayıcıları da kullanıcıyı tanımak ve geçmiş hareketlerini hatırlamak için arkasında izler bırakıyor. İzlere de 'cookie' yani çerez adı verilmiş. Kulağa hoş gelen bir hikaye olsa da teknik gerçeklik biraz daha farklı.

Gerçek isim babası: Magic Cookie’ler ve Unix sistemleri Görseli — Cookie terimi, ilk kez 1994 yılında Netscape’in kurucularından Lou Montulli tarafından kullanıldı. Aslında Montulli, eski Unix sistemlerinde kullanılan ve programlar arasında veri paylaşımına yarayan 'Magic Cookie' kavramından ilham aldı. Bu küçük veri blokları, iki sistem arasında tanımlama ve oturum yönetimi gibi işlevler için kullanılıyordu.
Lou Montulli, aynı sistemi internet tarayıcıları ile sunucular arasında da kullanabileceğini fark etti ve web çerezlerini geliştirdi. Böylece bugünkü anlamıyla HTTP cookie doğmuş oldu.

Peki internet çerezleri tam olarak ne işe yarıyor?

İnternet çerezleri, bir web sitesine girdiğinizde tarayıcınızda saklanan küçük metin dosyalarıdır. Bu dosyada size özel, rastgele üretilmiş bir kimlik numarası bulunur. Bu sayede site, sizi bir sonraki ziyaretinizde hatırlayabilir. Hangi ürünleri sepete attığınızı, hangi dili tercih ettiğinizi ya da giriş yapıp yapmadığınızı hatırlamak için bu çerezler devreye girer. Kısacası internetin kişisel, pratik ve hızlı hale gelmesinin arkasında bu minik dosyaların büyük etkisi var.

Günümüzde kullanıcı gizliliğiyle ilgili yasal düzenlemeler sıkılaştıkça sitelerin çerez kullanımını açıkça belirtmesi zorunlu hale geldi. Bu yüzden artık her siteye girdiğimizde 'Çerezleri kabul ediyor musunuz?' sorusuyla karşılaşıyoruz. Çünkü veriler, reklam hedeflemelerinden kullanıcı deneyimini özelleştirmeye kadar pek çok alanda kullanılıyor ve bilgilerimizi ilgilendirebiliyor.