Doğal kaynaklar, ekonomiyi canlandıran bir güç olabilir mi? Evet, ama bazen bu güç, kontrolden çıkıp ekonomiyi büsbütün sarabilir! İktisat dünyasında 'Hollanda Hastalığı' diye bir şey var ve tam olarak bu durumu anlatıyor. Peki, nedir bu Hollanda Hastalığı? Gelin, biraz daha yakından inceleyelim.
Hollanda Hastalığı, bir ülkenin büyük doğal kaynakları (petrol, doğalgaz gibi) keşfettiği ya da ihraç ettiği zaman, bu durumun ekonomisinin diğer sektörlerini olumsuz etkilediği bir durumu tanımlar. Yani, doğal kaynaklardan elde edilen gelirler kısa vadede iyi gözükse de, uzun vadede sanayi ve diğer üretim sektörlerinde büyük sorunlara yol açabiliyor.
'Hollanda Hastalığı'nın kökeni 1960'lara kadar gidiyor. O yıllarda Hollanda'da dev bir doğalgaz rezervi keşfediliyor. Ülke, bir anda yüksek döviz gelirine kavuşuyor ve bu durum, Hollanda'nın para biriminin güçlenmesine yol açıyor.
Hollanda'nın para birimi çok güçlendiği için sanayi ürünleri dışarıya çok pahalı hale geliyor. Bu da ihracatın düşmesine neden oluyor. Yani, doğal gazdan gelen para Hollanda'nın sanayi sektörünü öldürüyor. İşte, Hollanda Hastalığı dediğimiz durum böyle doğuyor.
Bu sadece Hollanda’ya özgü bir şey değil, aslında pek çok ülkede benzer durumlar yaşanmış. Mesela Venezuela ve Rusya, petrol ve doğalgaz gelirlerine dayanarak büyüdü, ama uzun vadede bu, diğer sektörlerin zayıflamasına ve ekonomik krize yol açtı. Yani doğal kaynaklar, sadece zenginlik değil, bazen bir bumerang etkisi de yaratabiliyor!
İlk olarak, doğal kaynaklardan gelen gelirle döviz artınca, yerel para birimi değer kazanır. Ama bu, yerli ürünlerin pahalılaşmasına neden olur ve ihracat zorlaşır. Sonuçta, ülke dışa satışta büyük sıkıntılar yaşar. Bir diğer kanıtı ise Doğal kaynaklar sanayiyi geri planda bırakırsa, zamanla sanayi sektörü zayıflar. Üretim azalır, yeni iş olanakları kaybolur ve işsizlik artar. Bu da ekonomik büyümeyi ciddi şekilde engeller.
Hollanda Hastalığı’ndan korunmak için doğal kaynaklardan gelen gelir kesinlikle doğru yönetilmeli. Ama bununla da bitmiyor! Bir ülkenin sadece doğal kaynaklarla büyümesi yeterli değil. Sanayiye de yatırım yapmalı ve ekonomisini çeşitlendirmeli.
Hollanda Hastalığı, doğal kaynakların ekonomik büyüme için potansiyel bir nimet olabileceği kadar, büyük bir tuzak da oluşturabileceğini gösteriyor. Bu durum, ekonomik yönetim stratejilerinin ne kadar kritik olduğunu ve doğal kaynaklardan gelen gelirlerin uzun vadeli kalkınma hedeflerine hizmet etmesi gerektiğini vurguluyor.
Doğal kaynaklar, demokrasinin ve kuvvetler ayrılığı prensibinin sağlıklı işlemediği ülkelerde küçük bir zümre tarafından sömürülürken halkın büyük bir bölümü yoksulluk içinde yaşar. Bu zümre, soydukları halkı vatan, millet, Allah, kitap masallarıyla uyutur.