Hikâye anlatımı, hayatınızı anlamanıza ve kişiliğinizi tanımlamanıza yardımcı olmada önemli bir rol oynar. İnsan kültüründe hikâye anlatmanın gücü ve yeri eskidir, becerilerinizi ve yeteneklerinizi başkalarına ifade etmenin bir yolu olarak dil ile birlikte ortaya çıktığı düşünülmektedir.
Hikâyenizin sorumluluğunu üstlenmek veya ana temalarını yeniden yazmak, kendinizin dile getirilmemiş kısımlarınıza dokunmanıza, yeni güçler keşfetmenize ve yeteneklerinize inanmaya başlamanıza yardımcı olabilir.
Bu iki basit noktadan yararlanmak, bir dünya dolusu potansiyele erişebilmenize yardımcı olabilir. Hakikat olarak kabul ettiğiniz şeylerden bazıları- özellikle kendiniz ve yetenekleriniz hakkında– sadece hikâye ile pekiştirilmiş gerçek olabilir ve bu nedenle düşündüğünüz kadar 'doğru' olmayabilir. Bu sözde gerçekler konusunda kendinize meydan okumak özgürleştirici olabilir.
Uzun bir süre boyunca kendinize anlattığınız hikâyelere dayanarak, nasıl yaşayacağınız konusunda bilinçsiz beklentileriniz veya sınırlarınız olabilir. Ancak, yaşamanın 'doğru' yolu olduğuna inandığınız şey yalnızca bir varsayımsa, potansiyeliniz nasıl genişleyebilir?
Anlatı terapisinde hikâyeye odaklanmak, kendi hayatınızda hikâye anlatmanın iyileştirici gücünden nasıl yararlanabileceğinizi gösterir. Hikayelerinizin doğası, teması ve içeriğinin en içteki benliğinizi etkilediğinin farkında olmayabilirsiniz. Kendinize veya başkalarının sizin hakkınızda anlattığını duyduğunuz hikâyelere farkındalık getirerek düşüncelerinizi, hikâyenizi ve potansiyelinizi değiştirebilirsiniz.
Hayatlarımızı kendimiz hakkında anlattığımız ve başkalarının da bizim hakkımızda anlattığı hikâyelerle yaşıyoruz. Aslında bu hikâyeler, gördüğümüz, hissettiğimiz ve yaptığımız şeyleri inşa edip oluşturarak gerçekliği şekillendiriyor. Hikâyelerinizi bir terapistle veya güvendiğiniz bir arkadaşla sohbet ederek veya yansıtıcı bir şekilde yazarak öğrenebilirsiniz.
Hikâye, büyük bir olay, deneyim veya dönüm noktasındaki anılarınızı net bir kayıt haline getirmenize yardımcı olabilir. Ne olup bittiğini ve buna cevabınızı tanımlamanın tutarlı bir yolunu bulduğunuzda, tetikleyebileceği duyguları veya anıları keşfedebilirsiniz. Görünüşte bağlantısı kesilmiş hatıraları yapılandırılmış bir hikâye şeklinde organize etme eyleminin, geçmiş üzerine uzun uzadıya düşünme eğilimini azaltmaya yardımcı olabileceğini fark edebilirsiniz.
Bu, üzücü veya stresli bir şey olduğunda, zor hikâyeyi çeşitli insanlara defalarca anlatabilmenizin nedeninin bir parçası olabilir. Hikâyeyi her anlatışınızda, deneyim hakkındaki düşüncelerinizi ve hislerinizi gözden geçirme ve yeniden düzenleme şansınız olur.
Hikâyeler özellikle ailelerde güçlüdür. Hayatınız boyunca defalarca duymuş olabileceğiniz aile 'mitlerini' düşünün; doğumunuzla ilgili, çocukluğunuz, ergenlik döneminiz veya yetişkinliğe geçiş süreciniz hakkında size ne hikâye anlatıldı? Bu güçlü aile hikayelerinin bir sonucu olarak kendiniz hakkında hangi niteliklere inanıyorsunuz? Ebeveynleriniz düzensiz olduğunuzu veya odaklanamadığınızı söylediyse, kendinizi farklı biri olarak mı yaftalayacaksınız? Farklı olmanın zayıflık olarak kabul edilebileceği rollerden veya durumlardan kaçıyor musunuz? Ya da belki genç yaştan itibaren sorumlu ve düzenli olarak tanımlandınız. O halde bir yetişkin olarak her zaman böyle olmanız gerektiğini hissediyor musunuz? Hayatınızda tam tersi olduğunuz, yani odaklandığınız veya belki de düzensiz olduğunuz zamanları kabul etmek için kendinize meydan okuyabilir misiniz?
Kendini problemden ayırmak
Hikâye anlatı terapisinin önemli bir özelliği, dışsallaştırma olarak bilinen bir süreci içerir. Postmodern iyileşmenin önemli bir bileşeni olan dili kullanarak, oynadığınız rolün odağını kilit bir hikâyede değiştirebilirsiniz. Örneğin, kendinizi “parayla arası kötü olan” biri olarak tanımladığınız bir hikâyeniz varsa, kullanılan kelimelerin bütünü bunaltıcı olabilir ve değiştirilmesi imkânsız olabilir. Doğası gereği “parayla arası kötü olma” ifadesi mutlaktır ve bozguncu gelebilir. Bunun yerine, “parayı yönetmekte sorun yaşadığınızı” söylerseniz, bunun anlamı parayla ilgili zorluklarınızdan daha fazlasıdır ve bu zorluklar bir şekilde sizin özünüzden veya özünüzden ayrı- dışsaldır.
'Ayrıştırma' olarak bilinen bir tekniğin parçası olan bu ayrım, kendinizi bir sorundan veya acıdan uzaklaştırmanıza yardımcı olacaktır. Dildeki bu değişim düşüncenizi değiştirir ve iyileşmenin gerçekleşebileceği güvenli bir alan olan “terapötik” mesafe yaratır. Dışsallaştırma, bir anlatının gücünü azaltmak ve kişiyi problemle özdeşleşmekten ayırmak için bu probleme bazen bir isim verilebildiği süreçtir.
Sorular ve olasılıklar
Sorunu veya endişeyi dışsallaştırdıktan sonra, sorunun sizin üzerinizdeki etkisini daha iyi anlamak için derine inen soruları kullanabilirsiniz. Bu sorular, sorunun kökenleri, etkileri ve tetikleyicileri hakkında bilgi edinmenize yardımcı olur. Bu tür soruların terapötik kullanımı, anlatı terapisinin bir başka özelliğidir.
Sorular şunları içerebilir:
Bu sorun ilk ne zaman ortaya çıktı?
Bu sorunu (bu örnekte para) iyi yönettiğiniz zamanlar oldu mu?
Parayı yönetmeyi zor bulmanın bir amacı veya kazancı var mı?
Yansıtıcı sorular tercihen açık uçludur ve gelecek için yeni olasılıkları değerlendirmenize yardımcı olur. Bir soru, yeni fikirlerin veya perspektiflerin yaratılmasına açılan bir kapı olabilir. Sorular sizi problemden, sıkışıp kaldığınız yerden çıkarmanıza yardımcı olabilir ve alternatif olasılıklara dair ipuçları sağlayabilir.
Hayatınızın hikayesini yazmanın gücü, hikâyeyi gerçekten hayatınız haline getirmektir. Gerçekleri yazmak ve onlara tepkinizi yazmak, kendi durumunuzu açıklamaya başlamanıza yardımcı olacaktır.
Hikayenizi yazarak kendi başınıza keşfetmek istiyorsanız, sadece gerçeklere odaklanmak yerine, kendinizi ne hissettiğiniz veya olanlara yanıt olarak nasıl tepki verdiğiniz hakkında sorular yöneltin. Bunu yapmak derinlik katacak ve yansıtmayı sağlayacak ve aynı zamanda perspektif için alan sağlayacaktır. Yazarken, hikâye anlatımınız, aynı şekilde hissettiğiniz diğer zamanların anılarını harekete geçirebilir veya mevcut hikâyeye dayanarak inandığınız şeyden istisna olan farklı bir hikâyeyi hatırlatabilir.
Hikâye anlatma becerileriniz ve bakış açınız sizinle beraber gelişir. Karşılığında, hayatınızı ve geçmiş olayları algılama ve hikayenizi anlatma şekliniz, sizin de değişeceğiniz gibi değişecektir.
Hikâye anlatımı yoluyla iyileşme, hikâyedeki mesajı keşfetmekten geçer. Kelimelerin ötesine geçin ve hikâyenin sizi nasıl hissettirdiğine dikkat edin. Bir arkadaşınız size hikayenizi onun hakkındaymış gibi anlatsa, onun için ne hissederdiniz? Mutlu? Üzgün? Motive olmuş? Mağlup? Hikâyeye dayalı olarak, sahip olduğunuz nitelikler veya özellikler nelerdir? Hikayeleriniz gerçekten kim olduğunuzu anlatıyor mu, yoksa bütünlüğünüzün yalnızca bir kısmını mı ele alıyorlar? Çoğunlukla daha travmatik veya problemlerle dolu hikayeler düşüncenize hâkim olur, ancak konuşmak veya bunları yazmak için zaman ayırarak, daha parlak hatıralarla konuşan veya yeteneğinize,
becerinize ve potansiyelinize güven uyandıran daha az bilinen hikâyeleri ortaya çıkarabilirsiniz.
Yansıtma
Hikayelerinizi keşfederken, sorunun üstesinden geldiğiniz veya normalde oynadığınız rolden farklı bir şekilde davrandığınız anlar görebilirsiniz. Kendinize sorun, farklı davranmanıza ne yardımcı oldu? Hikâyedeki bu buluşlar veya istisnalar 'ışıltılı anlar' olarak bilinir. Bu olumlu değişikliği hangi koşulların desteklediğini keşfetmek, onu tekrar tetiklemeye yardımcı olabilir.
Zor bir hikâyenin veya sınırlayıcı bir düşünce yapısının en azından geçici olarak üstesinden gelme yeteneğinizi görmeye başladığınızda, bir değişiklik yapma gücünün içinizde yattığını fark edeceksiniz. Değişim hızınız yavaş olabilir ve kendinize yeteneklerinizi veya küçük atılımlarınızı hatırlatmanız gerekebilir, ancak her 'ışıltılı an' yeni bir hikâye ve yeni bir benlik duygusu inşa ettiğiniz tuğlaları oluşturacaktır.
Hikayenizi keşfetmek- yazarak veya konuşarak- kendinizi tanımanıza ve dinlemenize yardımcı olabilir. Dünya, ne yapmaları gerektiğini, nasıl davranmaları gerektiğini ve hangi değerler için yaşamaları gerektiğini öğrenmek için kendilerini dinlemeyi bırakmış ya da yalnızca komşularını dinlemiş insanlarla dolu.
Hikayenizin farkına vararak ve gerektiğinde yeniden anlatarak veya güncelleyerek, kendinize ne söylediğinizi keşfedebilirsiniz. Bu içsel sohbete farkındalık katmak, hikâyeyi beğenmezseniz onu değiştirebileceğiniz ve karşılığında hayatınızı yeniden yazabileceğiniz anlamına gelir.