Mayıs ayının gelişiyle birlikte Hıdırellez hazırlıkları başladı. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından 2017 yılında 'İnsanlığın Somut Olmayan Kültür Mirası Temsilli Listesi'nde yerini alan Hıdırellez, 'Bahar Kutlaması'dır. Tarihi Anadolu ve Balkanlara uzanan bu bayramda, baharın gelişi kutlanır. Peki, Hıdırellez ne zaman? Hıdırellez nedir? Hıdırellez nasıl kutlanır?
İşte, Hıdırellez hakkında bilmeniz gerekenler...
Hıdırellez, Anadolu, Balkanlar ve Orta Asya'da yaygın olarak kutlanan, baharın gelişini ilan eden bir bayramdır. Bu özel gün, zor durumda olanlara yardım eden efsanevi figür Hızır'ın (Ruz-ı Hızır) dünyaya geldiği gün olarak kabul edilir.
Ayrıca Hıdırellez, Hızır ve İlyas peygamberlerin adlarının birleşiminden oluşmuştur. Halk inancına göre bu iki peygamber, her yıl baharın gelişiyle birlikte dünyaya gelir ve insanların dileklerini yerine getirir.
Hıdırellez, Türkiye'nin dört bir yanında 5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan gece coşkuyla kutlanır. Bu özel gün, kışın soğuk ve karlı günlerinin sona erip, yazın sıcak ve güneşli günlerinin başlangıcını simgeler.
Ayrıca, 6 Mayıs'tan itibaren başlayan ve 8 Kasım'a kadar devam eden döneme 'Hızır Günleri' denir. Bu dönem sonunda ise 'Kasım Günleri' adı verilen kış dönemi başlar.
Hıdırellez kutlamalarında, ateşin üzerinden atlanması, dileklerin kağıda yazılıp asılması ve gül ağacının dibine dilek bırakmak, hayallerini çizmek gibi ritüeller yer alır. Bu ritüeller, birçok kültürde görülen ortak unsurlar olup, Hıdırellez'in de ayrılmaz birer parçasıdır. Bu özel gün, insanların dileklerini, umutlarını ve beklentilerini simgelerken, aynı zamanda doğanın uyanışını ve yenilenmesini de kutlar.
Hıdırellez, özellikle Hızır peygamberin ziyaretini bekleyen birçok kişi tarafından özenle kutlanan bir gündür. Bu özel günün kutlamaları genellikle evlerin titizlikle temizlenmesi, banyoların yapılması, kıyafetlerin yıkanması ve hatta mümkünse yeni kıyafetlerin satın alınmasıyla başlar. Bu ritüellerin temelinde, Hızır'ın temiz olmayan bir eve gelmeyeceği inancı yatar.
Hızır'ın ziyaret ettiği yerlerin bereketleneceği düşüncesi, insanları yiyecek kaplarını ve para keselerini açık bırakmaya teşvik eder. Hıdırellez gününde yapılan duaların kabul edileceği inancı yaygındır ve bu nedenle çocuk sahibi olmayı arzulayanlar veya hayırlı bir kısmet peşinde olan gençlerin dua etmeleri önerilir. Bazı bölgelerde ise, Hıdırellez kutlamaları kurban kesme adetiyle taçlandırılır.
Hıdırellez kutlamalarında beyaz ya da rengarenk kıyafetler giyilir. Ormanlık alanlar veya su kenarları gibi yerlere gidilerek kutlamalar yapılır. Hızır'ın dolaştığına inanılan bu yerlerde gezinmenin ve buradan çiçek toplamanın faydalı olduğu düşünülür. Bu ritüeller, Hıdırellez'in sadece bir kutlama günü olmanın ötesinde, insanların umutlarını, arzularını ve inançlarını bir araya getirdiği bir ritüel olduğunu gösterir.
Tüm bunların yanında Hıdırellez kutlamalarının unutulmaz gelenekleri arasında; bu özel güne neşe katan konserler, gösteriler, ziyafet sofraları, festivaller, panayırlar, ateş başında edilen danslar da yer almaktadır.
Hıdırellez'in kökeni hakkında kesin bir bilgi olmamakla birlikte, bu bayramın hem İslamiyet öncesi Türk kültüründe hem de Orta Asya ve Orta Doğu kültürlerinde önemli bir yer tuttuğu bilinmektedir. Hıdırellez'in çeşitli gelenek ve ritüelleri, birçok farklı kültürün izlerini taşır.
Hıdırellez hakkında çeşitli teoriler bulunmaktadır. Bu teorilerden bazıları, bu özel günün Orta Asya, Ortadoğu ve Anadolu kültürlerine dayandığını öne sürerken, diğerleri ise onun İslamiyet öncesi Orta Asya Türk kültür ve inanışlarına dayandığını iddia etmektedir. Eski Türkler, 21 Haziran'da baharın gelişini kutlardı. Bu eski Türk ritüelleri, bugün Anadolu'da ağaca dilek kağıdı asma ve ateşten atlama gibi geleneklerle devam etmektedir. Ancak, Hıdırellez'in sadece bir kültüre ait olduğunu söylemek yanıltıcı olacaktır.
Tarih boyunca Mezopotamya, Anadolu, İran, Osmanlı ve hatta tüm Doğu Akdeniz ülkelerinde, bahar veya yazın gelişiyle sevinç kutlamaları yapılmıştır. Bazı tarihi kaynaklar, bu tür ritüellerin en eski örneklerinin M.Ö. dönemlerinde Mezopotamya'daki Ur şehrinde gerçekleştiğini belirtir. Kışın sona ermesiyle 'Tammuz' adı altında kutlanan bu ritüeller, Mezopotamya ovasını sulayan Fırat ve Dicle nehirlerinin hayat veren gücünü simgeler.
Bu çeşitlilik ve tarihi zenginlik, Hıdırellez'in sadece bir coğrafyanın değil, birçok farklı kültür ve inancın ortak noktası olduğunu göstermektedir.
Hıdırellez günümüzde ise Hızır'ın sağlık, şifa ve talih getirme, doğadaki canlanma, uyanış ve yaşam enerjisinin insanlara yansıtılması şeklinde ifade edilir. İslam öncesi dönemde de 'Gök Sakallı, Ak Sakallı Kocalar' gibi isimlerle anılan ve insanların yardım ve rehberlik beklediği, akıl danıştığı, ve onun barış, mutluluk, sağlık, refah getireceğine inandığı bir kurtarıcı güç olarak görülürdü.
Hızır, efsanelere göre ölümsüzlüğe ulaşmış bir varlık olarak kabul edilir. Bu ölümsüzlüğü, yaşam suyu olarak bilinen 'abı hayat'ı içmesiyle kazandığına inanılır. Bahar aylarında insanların arasında dolaşarak bolluk ve sağlık dağıttığına, zor durumda olanlara yardım ettiğine inanılır. Hızır, bir veli yani Tanrı'nın gözünde makbul olan biri veya bir peygamber olarak kabul edilir.
Hızır'ın kimliği tam olarak bilinmese de, hem halk arasında hem de İslam mitolojisi içerisinde Hızır geleneği bulunmaktadır. Hızır'ın aslında bir isim değil, bir unvan olduğu genel kanıdır. Ancak, çeşitli kaynaklarda Hızır'ın adı ve soyu hakkında farklı görüşler ortaya atılmıştır. Bazılarına göre Hızır ve İlyas peygamber aynı kişidir.
Halkın Hızır hakkındaki inançları genellikle onun ölümsüz olduğu ve baharın gelişiyle doğanın uyanmasını sağladığı yönündedir. Anadolu'dan Kafkasya'ya, Trakya'dan Kırım'a, Azerbaycan'dan Suriye'ye birçok yerde Hızır'a ait makamlar bulunmaktadır. Bu durum, Hızır'ın İslam dünyasında geniş bir alanda var olduğuna inanılan, ancak belirli bir kişi olmayan bir simge olduğunu gösterir. Hızır, doğanın yeniden canlanması ve yaşamın tazelenmesi gibi doğal süreçleri temsil eder.
Hıdırellez, Türkiye'nin yanı sıra Balkanlar, Orta Asya ve Kafkaslar'da da kutlanır. Her bölgede kutlamaların şekli ve ritüeller biraz farklılık gösterir, ancak genel olarak baharın gelişini ve doğanın uyanışını kutlar.
Hıdırellez, aynı zamanda bereketin ve bolluğun da simgesidir. Bu bayramda yapılan ritüellerin, gelecek yılın bereketini ve bolluğunu artırmak için yapıldığına inanılır.Hıdırellez, ayrıca Türkiye'de birçok sanatçı ve müzisyen tarafından da kutlanır. Hıdırellez konserleri, festivaller ve diğer etkinlikler, bu bayramın önemli bir parçasıdır. Hıdırellez, Türk kültürünün ve folklorunun önemli bir parçasıdır ve her yıl büyük bir coşkuyla kutlanır.
Hıdırellez, Hristiyan topluluklar tarafından da önemli kabul edilir ve doğanın uyanışını simgeler. Ortodoks Hristiyanlar bu özel günü 'Aya Yorgi' günü olarak, Katolikler ise 'Aziz George' günü olarak kutlar. Bu çeşitlilik, Hıdırellez'in sadece bir bölgeye veya inanışa özgü olmadığını, aksine farklı kültürler arasında bir köprü oluşturduğunu gösterir.
Günler öncesinden oto lastikçilerini gez dur.Artık kullanılamayacak durumda lastikleri bazen satın al bazen öyle bedava verirlerdi.Gün geldiğinde evlerde öteberi hazırla gecesine sokak ortasında koca bir ateş yak üzerinden atla güzel günlerdi.