Hiçbir Şey Yapmadan Maaş Almak Mümkün mü?

Dünyanın en çok üreten ve milli geliri en yüksek ülkelerinden İsviçre, “koşulsuz maaş” uygulamasını referanduma taşımaya hazırlanıyor. Uzmanlar ise bu planın uygulanabilirliği konusunda ikiye bölünmüş durumda.

Dünya Bankası verilerine göre kişi başına düşen milli gelirin 88 bin doları aştığı İsviçre’de kişilere çalışsın ya da çalışmasın yıllık 30 bin frank (30 bin 275 dolar) maaş verilip verilmeyeceği 5 Haziran’daki referandumla belli olacak.

BusinessHT'nin Financial Times'tan aktardığına göre işsizlik oranı yüzde 3,6 olan İsviçre’de son anketler referandumda “Hayır” diyeceklerin oranının yüzde 71’e yakın olduğunu gösteriyor.

Hükümet verilerine göre ise programın maliyeti 208 milyar Frank olacak. Bu, ülkenin yıllık federal harcamasının yaklaşık üç katına denk geliyor.

İsviçre kabinesindeki Sosyal Demokratlardan Alain Berset, planı “ütopya” olarak tanımlarken, projenin hayata geçmesi için ekstra 25 milyar frank fona ihtiyaç olduğunu savunuyor. Berset, “’Koşulsuz gelir’ riskli bir deney. Parlamentonun bu geliri nasıl belirleyeceği ve kaynağın ne olacağı netleşmiş değil” diyor.

Sendika liderlerinden Vania Alleva da koşulsuz maaşa eleştirel yaklaştıklarını söyleyerek İsviçre’nin oturmuş bir sosyal sisteminin olduğunu ve böyle radikal bir değişikliğe gerek olmadığını ifade ediyor.

Benzer şekilde İsviçre merkezli elektik firması ABB’nin CEO’su Ulrich Spiesshofer de ihtiyacı olanlar için belli bir destek verilmesini ancak ekonomik değer yaratmanın ekonomik ödüllerinin olması gerektiğini savunuyor.

Son yıllarda teknolojik gelişmelerin işgücü piyasasında yarattığı erozyon nedeniyle, işsizlik maaşı daha çok gündeme gelir oldu. 

Gayrisafi yurtiçi hasıla ve hanehalkı gelirleri arasındaki ayrımın giderek büyümesi orta sınıf krizlerinin doğmasına neden olurken, halkın da bu eşitsizliğe tepkisi giderek büyüyor.

Zürih’te düzenlenen bir teknoloji zirvesinde konuşan ABD Hizmet Sektörü Çalışanları Uluslararası Sendikası eski başkanı Andy Stern, sürücüsüz araç teknolojisinin milyonlarca kişiyi işsiz bırakacağını söyleyerek “Dünya tarihinin göreceği en büyük işsizlik potansiyeline” yaklaşıldığını ifade etti.

Clinton döneminin Çalışma Bakanı ve California Üniversitesi öğretim üyesi Robert Reich, dijital devrimin ekonomik güvensizlik ve eşitsizliği artırdığını söyledi.

Aynı zirveye katılan MIT Profesörü Erik Brynjolfsson daha iyimser bir yaklaşımla teknolojinin hâlen bir insan eseri olduğunu ve iyi yönetilirse çok büyük fayda sağlayacağına vurgu yaptı. Brynjolfsson, “Ayaklanmaları, şiddeti ve şirketlerin çöküşüne şahit oluyoruz. Ancak  bu, ekonomimiz ve politik sistemimizin henüz bu dünyaya adapte olamamasından kaynaklanıyor” dedi.  

Sanatçıları, üreticileri ve ticaret yapanları destekleyen İngiliz RSA firması yöneticilerinden Matthew Taylor, İsviçre’nın referanduma taşıyacağı “koşulsuz maaşla” ilgili olarak yayınladığı çalışmasında ülkelerin teknolojik devrimle başa çıkması için inovatif çözümler bulması gerektiğini söyledi. 

Daha esnek çalışma saatleri, yarı zamanlı çalışmalar, aile izinleri gibi konulara öncelik verilmesi gerektiğini söyleyen Taylor, koşulsuz maaşın “çok çalışan” ile “çalışmayan” arasındaki farkın üstesinden gelmede yardımcı olacağını savundu.

İşsizlik maaşı literatüre İsviçre’nin kararıyla girmiş bir terim değil. Brezilya, Kanada, Finlandiya, Hollanda ve Hindistan’da da ulusal ve yerel yönetimler benzer uygulamalara gidiyor.

Çıkış noktası yüzyıllar öncesine dayanan “hiçbir şey” karşılığında maaş ödenmesi fikri, 20’nci yüzyılda en büyük desteği Harvard Üniversitesi iktisat profesörü John Kenneth Galbraith ve 60’ların insan hakları önderlerinden Martin Luther King gibi isimlerden aldı. 

1970’de dönemin ABD Başkanı Richard Nixon, “Aile Destek Planı” kapsamında negatif gelir vergisini uygulamaya sokmaya niyetlenmiş ancak plan, senatodan geçememişti.  

BusinessHT