Hepimiz yılın son günü, “Osmangazi Köprüsüne yüzde 26 indirim, İstanbul’daki iki köprüye yüzde 48 zam haberiyle uyandık.
Peki köprü ve otoyollara yapılan, enflasyonun çok çok üzerinde olan bu fiyat artışı nereden çıktı? Biz neden hiç geçmediğimiz köprülerin parasını ödüyoruz? Uğur Gürses'in konuyla ilgili Hürriyet Gazetesinde yer alan haberini sizler için düzenleyip özetledik.
Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli, (İngilizce: Build-Operate-Transfer (BOT)) kısaca şudur: Kamuya ait bir altyapı yatırım ya da hizmetinin finansmanının özel bir şirket tarafından karşılanması; bu şirket tarafından belli bir süre işletilmesi; sonra da belirlenen tarife üzerinden kamu kuruluşuna satılmasıdır.
Peki neden devletler YİD modelini tercih eder? Bunun farklı sebepleri olabilir:
Devletin, söz konusu kamusal yatırım için yeterli finansal kaynağı olmayabilir
Mevcut kaynağını elde tutarak başka alanlara yöneltmek isteyebilir
Devlet, hizmeti, dış borç yükü altına girmeden yapmak isteyebilir.
Özel şirketlere, söz konusu projeyi inşa etmeleri ve uzun yıllar işletme hakkını almaları karşılığında belli bir 'hasılat' sözü veriliyor. Bunun yanı sıra, bütçeden ödenmek üzere hasılat garantisi de taahhüt ediliyor.
Yani özel şirketlere, beklenen hasılatı sağlayamazlarsa eğer, devlet bütçesinden bir ödeme yapılıyor. YİD norrmalde avantajlı bir model olduğu halde, bunu riskli hale getiren de işte bu nokta.
Dolar bazlı fiyatlama o kadar yüksekti ki, geçen araç sayısının düşük kalacağı daha en başından belliydi.
Hatta indirimli tarife bile uygulansa geçen araç sayısının beklenenin altında olacağı açıktı. Ancak ortada bir taahhüt vardı; ve karşılanması gerekiyordu.
Bunun anlamı; geçen de ödeyecekti, geçmeyen de.
Geçiş ücreti, işletmeci ile yapılan sözleşmede belirlenenden daha düşük tutuldu. Hem bu aradaki fark; hem de garanti edilen 40 bin araç ile, gerçekte geçen araç sayısı arasındaki fark ödenecekti.
Neticede, kamu kesesinden yapılan bu ödemeler, geçmeyenin de ödemesi anlamına geliyordu.
Günlük 135 bin geçiş garantili Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve otoyolu,
Günlük 68 bin 500 geçiş garantili Avrasya Tüneli.
Son iki yılda gördüğümüz iki adet büyük zammı (2016 yılbaşında, ve 2017 yılbaşında) tekrar hatırlayalım:
Böylelikle bir gecede köprü ve otoyol geçişleri yüzde 39 zamlanmıştı.
Yine böylelikle, İstanbul’da yılda 150 milyon kez araç geçişinin yapıldığı iki köprünün ücretinde, son iki yıllık artış yüzde 105’i geçmiş oldu.
Yani bu yüzden, zamma rağmen, 2016 hasılatında pek artış olmayacak gibi görünüyor.
İşte büyük olasılıkla, bu seneki yüzde 48 zam, 2017 hasılatını artırmak için yapılmış.
Geçen araç sayısının düşmeyeceğini, sabit kalacağını varsayarak:
- 150 milyon kez araç geçişi. %105 artış.
- Toplam hasılat kabaca 1.5 milyar TL civarında olacak.
- Bu yüzde 23’lük artış demek.
- Enflasyondan arındırırsak; net 180 milyon TL ilave kaynak demek.
İstanbul’da iki köprüden geçenler ile, tüm Türkiye’de paralı devlet otoyollarını kullananlar; ödedikleri vergilerin yanında, bir de bu köprü ve otoyollara enflasyonun çok üzerinde ödedikleri geçiş ücretleri ile şimdilik üç YİD projesini de finanse ediyor olacaklar.
Tabii bu, Osmangazi Köprüsü’nün bir aylık kamu taahhüdüne ancak yetecek kadar olsa da...
Osmangazi köprüsündeki indirimle beklenen şey, kuşkusuz, geçen araç sayısını artırmak.
Bu, kamu kesesi açısından durumu düzeltmek için tabii ki doğru bir adım. Ama gene belli ki 'eksik' çalışılmış. Çünkü ne mi oldu? Osmangazi Köprüsüne rakip olan deniz yolu işletmecisi de hemen fiyat düşürdü.
Böylece Osmangazi Köprüsü de, zaten karşılayamadığı hasılat için bir de indirime gittiğiyle, biz de yeni zamlarımızla kalmış olabiliriz açıkçası :/ Bekleyip göreceğiz.
Olan şu; bizden alınıo, sonra bize dönüp alkışlayın lan size köprü yaptım denio, sonra bizden alınanın fazlasını iki taraf kırışıo :) Sonra biz oouw köprü yaptı die alkışlarken onlar zengin olup bize gülüo :))))
Ulan bize okulda devlete vergiyi yol, su, elektrik, okul, hastane, köprü yapılması için verilen bişey diye anlattılar.Otobana giriyorsun hop 4-5 lira kesiyor.Su-Elektrik zaten paralı.Okumak desen bedava sanan varsa yaşamasın.Hastane desen ı ıı yemez.Köprü 5 km 100 Tl. E nerde la bu vergiler.
Erdoğan utanmadan kendisi söylüyor birde; "Devletin kasasından tek kuruş çıkmadan yaptık" şeklinde. E teneke kafalılar o zaman bu kadar vergi neden veriyoruz devletin kasasına?