Telmih, çağrışıma dayanan bir edebi sanattır. Halk edebiyatında ve Divan edebiyatında sıklıkla kullanılan bu edebi sanat, günümüzde de halen kullanılmaktadır. Bilinen bir olay, kişi, herhangi bir kıssa, atasözü, nükte ve fıkrayı anlatma işi olarak da kabul edilir. Telmih sanatında anlatılan duygu ile işaret edilen şey arasında gizli bir benzetme söz konusu olabilir.
Bu içeriğimizde telmih hakkında merak edilen bilgilere ulaşabilirsiniz.
Telmih, bir tür edebi sanattır. Bu edebi sanat, hatırlatma sanatı olarak da bilinir. Bu hatırlatma, bir kişi veya olaya olabileceği gibi bir atasözü, nükte, fıkra veya bir inanç da olabilir. Telmihte amaç, bu ilgili olayı, okura veya kişiye hatırlatmaktır.
Telmih sanatı halk edebiyatında çok sık kullanılmıştır. Aynı zamanda Divan edebiyatında da tercih edilmiştir. Günümüzde de kullanılan telmih sanatının başarılı olabilmesinin şartı anlatıma konu olan düşüncenin okurlarca kolayca anlaşılmasıdır.
Divan edebiyatında özellikle dini hikayeler, din büyükleri ve kahramanlar, Kur'an ayetleri ve mesnevilerin kahramanları, telmih sanatına konu olmuştur.
Telmih sanatı çağrışıma dayanır. Çağrıştırılan şey, uzun uzadıya açıklanmaz. Bir iki kelime ile ifade edilir. Anlatılan duygu ile işaret edilen olay arasında telmih sanatında gizli bir benzetme söz konusudur.
Telmih sanatı ile ilgili birkaç örnek şu şekilde verilebilir:
“Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor Tevhid’i
Bedr’in aslanları ancak bu kadar şanlı idi.” (M. Âkif Ersoy)
Burada şair, düşmanla savaşan Mehmetçikleri Bedir Savaşı’ndaki Hz. Peygamberimizin askerlerine benzetiyor.
“Gökyüzünde Îsâ ile / Tûr dağında Mûsâ ile
Elindeki âsâ ile / Çağırayım Mevlâm seni” (Yunus Emre)
Burada Yunus Emre her dizede farklı bir şeye hatırlatma yapmaktadır. Birinci dizede “Hz.Îsâ’nın göğe çıkması, ikinci dizede Hz. Mûsâ’nın Tûr-ı Sinâ dağında Allah ile konuşması ve üçüncü dizede de Hz. Mûsâ’nın yere atınca yılan olan asasıyla gösterdiği mucizelere telmih sanatı yapılmıştır.
'Leyla gelin oldu, Mecnun mezarda. Bir susuz yolcu yok, şimdi dağlarda.'
Bu dizelerde herkesçe bilinen Leyla ile Mecnun hikayesine hatırlatma vardır.
'Afrodit olmadan ilah,
Dağdan inerdi her sabah;
Elde gümüş hamam tası.'
'Afrodit', Yunan mitolojisinde aşk ve güzellik tanrıçasıdır.