2022 yılında 90 ülkenin merkez bankası faiz artışına giderken, toplamda 473 merkez bankası kararının 296'sı artırım yönünde oldu.
Ülkeler bu faiz artırımlarını yaparken, enflasyonla mücadele ettiklerini söylüyor. Türkiye'deyse çok daha fazla olan enflasyon oranına karşın büyüme önceliklendiriliyor. Peki hangisi daha doğru ya da hangisi pahalıya patlıyor? Çarkların döndüğü görülürken, enflasyonun çomağı yok mu?
Yılbaşından bu yana dünyada merkez bankalarının aldığı 12 faiz indirimi kararının 2'si, eylül indirilen 150 baz puanlık faizin de 100 baz puanı TCMB'ye ait bulunuyor.
Bu ülkelerin yaklaşık yarısı 75 baz puan, bazıları da 25 baz puanlık artırımlar yaparken, yani sahip oldukları enflasyon oranın yaklaşık onda biri kadar bir oranda faiz artışı yapma ihtiyacı duydular. Bazıları da ABD Merkez Bankası FED’e odaklı ilerlerken, dolar karşısında para birimlerinin değerini korumayı amaçladılar. Son olarak bu hafta Fed 75, İngiltere BoE 50, İsveç 100 ve İsviçre 75 baz puanla gibi önde gelen merkez bankaları artırıma gittiler.
BBC Türkçe'de Prof. Dr. Selva Demiralp'in analizinde, dünyadaki faiz artırımları 'büyümeye karşın enflasyonla mücadele” olurken, Türkiye'de durum, “enflasyona rağmen büyüme” şeklinde oluyor. Bu da ardında şu soruları bırakıyor:
Enflasyon ve büyüme alternatif mi? Büyüme o kadar da önemli mi?
Enflasyonla mücadele etmenin yöntemi 'faiz'se dünyadan terse gitmek doğru mu?
Biz mi hatalıyız, dünya mı?
Büyük resmi onlar mı görmüyor? Bizde de sorun olabilir mi?
Gelin birlikte bakalım
FED Başkanı Jerome Powell 21 Eylül'de 75 baz puan artırımı kararı verilen 2 günlük FOMC toplantısı sonrası yaptığı konuşmada, “Yüksek faiz sonucu yavaşlayan büyüme ve zayıflayan istihdam piyasası, hizmet ettiğimiz halk için sıkıntılıdır. Ancak bu sıkıntı, fiyat istikrarı sağlamayı beceremeyip sonrasında tekrar çaba vermenin yaratacağı sıkıntı kadar büyük değildir. Fiyat istikrarı olmadan ekonomi çalışamaz“ diye bir açıklama yapıyor.
2022'de başlayan faiz artışlarında resesyon riskine rağmen piyasaların yoğun baskısı altında kalan Fed Başkanı bu açıklamayla baskılara cevap veriyor.
Demiralp, enflasyonla mücadelede faiz artırımlarının baskılarla sürdürmemenin, istikrar sağlanmadan faiz indirimlerine yönelmeninse ülkemizde geçmişte çok görüldüğünü belirtirken, bugün artık bu trenin dahi kaçtığını söylüyor.
Savaşın ortasında bulunan ve batıdan yatırım baskıları altında olan Rusya’nın enflasyonunun bizden yaklaşık 65-70 puan daha düşük olmasının tesadüf olmadığını belirtiyor.
Enflasyon göz ardı edildiğindeyse dönüp dolaşıp büyüme de etkileniyor.
Yüksek enflasyon ortamında büyümenin gelir dağılımında bozulma yaratması daha büyük sorunlar içeriyor.
Powell önderliğinde faiz artırımı yapan merkez bankalarının enflasyonu büyümeye tercih etmelerinin nedeni de bu oluyor.
Merkez bankalarının faiz kararında maliyet hesapları bulunuyor. Faiz artışının maliyeti, borçlanmada maliyet artırıp, talebi yavaşlatarak, enflasyonu düşürmek ancak üretimde yavaşlama da işsizliği artışı demek.
Powell'ın da dediği gibi; Keşke enflasyonu düşürmenin acısız bir yolu olsaydı, ancak maalesef yok.
Diğer maliyet de faiz indirimi ya da parasal genişleme denilen para bolluğu olurken, burada enflasyon kontrolden çıkarsa hesaplaması yapılıyor.
Aynı kapıya çıkıyorsa enflasyondan neden korkuluyor? Çünkü bu yavaşlamada istihdam kaybı kalıcı oluyor.
Enflasyonun getirdiği ekonomik yavaşlama, kontrolsüz oluyor. Alım gücündeki erime, yoksullaşmayı getirdiğinden talep zayıflıyor ve üretimde de istihdam kaybıyla sonuçlanıyor.
Enflasyon yavaşlamasıyla faiz artışı yavaşlamasının bir farkı da faiz artışının yavaşlattığı ekonomide enflasyon bir süre sonra düşüyor. Ancak enflasyonun yavaşlattığı ekonomide, enflasyon da kalıyor.
Merkez bankalarının faiz artışıyla kontrollü yavaşlama yapmalarının büyümeye getirisiyse kalıcı düşük faiz, istikrar, yatırım iştahı gibi durumlarla potansiyel ve istikrarlı büyüme oluyor.
Enflasyonla mücadelede de merkez bankaları asli görevli oluyor, verdikleri kararın maliyetini de siyasi yönetim üstleniyor.
Türkiye'nin içinde bulunduğu yüksek enflasyon ortamında eninde sonunda yüzleşilecek bir büyüme sorunu öngörülüyor.
Ekonomi çoğğ iyi yeğenimm
O kadar batık vaziyetteyiz ki faizi 1 indirsen bile piyasanın umurunda olmaz, bir tepki olmaz, birbir indireceğine "şakkadanak " 5 indir ardından bir 5 daha, gör bak piyasayı .... Pardon bu sözler bir başkasının dı , dolar satacaktı " batırel "...
Bu kış görürsünüz , AB'de fabrikalar arka arkaya kapanıyor , onlarda nasıl bir moka saplandıklarının farkında ama günü kurtarma derdindeler , ABD bu salaklara gaz verdikçe Euro çakılıyor , yakında çok eğleneceğiz , az kaldı 3-5 aya AB neden battı geyiği başlar. Ha ABD'de batacak ama başka sebepten , Çinle dalaşsın orda da eğlence başlayacak.