Elimizdeki ya da ayağımızdaki beş parmağın aslında milyonlarca yıllık bir geçmişin sonucu olduğunu biliyor muydunuz? Günlük hayatta sıradan görünen bu detay insanın evrimsel yolculuğuna dair önemli ipuçları barındırıyor. Peki el ve ayak parmaklarımız neden beşer tane?
Buyurun, beraber öğrenelim...
Yaklaşık 360 milyon yıl önce, yüzgeçleriyle yaşayan bazı balık soyları karaya ilk adım attığında yüzgeçlerindeki kemiksi ışınlar daha karmaşık uzuvlara dönüşmeye başladı.
O ortak atada beşin işe yaradığı görüldü.
Özellikle Hox genleri ve “Sonic hedgehog” adı verilen sinyal mekanizması, uzuvların nerede, nasıl ve kaç parmaklı oluşacağını düzenliyor. Beş parmaklı düzen, bu genetik sistem içinde en stabil şekilde çalışan şablonlardan biri olarak öne çıkıyor. Bu nedenle genetik yapı, zaman içinde radikal değişiklikler yerine mevcut planı koruma eğilimi gösteriyor.
Kavrama, denge sağlama ve yük taşıma gibi temel hareketler için yeterli bir sayı sunarken, daha fazla parmak gelişimsel karmaşıklığı artırabiliyor. Daha az parmak ise özellikle kavrama yeteneğini sınırlayabiliyor. Bu nedenle doğal seçilim sürecinde beş parmaklı yapı avantajlı kabul edilmiş ve nesiller boyunca aktarılmış olabilir.
Bazı hayvan türlerinde yetişkinlikte parmak sayısının azaldığı görülse de, çoğunda embriyonik aşamada beş parmaklı temel planla gelişim başlıyor. Atlar ve kuşlar buna örnek gösteriliyor. Bu durum, beş parmaklılığın tetrapodlar için bir “başlangıç şablonu” haline geldiğini gösteriyor. Öte yandan genetik mutasyonlar sonucu ortaya çıkan fazla parmaklılık vakaları, bu sistemin tamamen katı olmadığını ancak genel çerçevenin büyük ölçüde korunduğunu ortaya koyuyor.