19. yüzyılın önde gelen gök cismi ressamlarından Étienne Léopold Trouvelot, hem gözlemleri sonucunda tüm gizemleriyle kâğıda döktüğü gök cisimlerinin resimleriyle hem de Kuzey Amerika kıtasında günümüzde hâlâ süren bir güve istilasını başlatmasıyla tarihteki az tanınan ilginç isimlerden biri olmayı başardı. Kendisini, çalışmalarını ve böceklere duyduğu ilginin talihsiz sonuçlarını merak ediyorsanız içeriğimize buyurun. 👇
Bir bakışta Jüpiter'in baş döndürücü bulutlarına bakmak üzere uzayın derinliklerine gidebilir, saniyeler sonra Mars'ın pas rengine bürünmüş kumlarını hayal edebilir veya ay yüzeyinde seyahat edebiliriz. Bu yüzden de kıymeti pek bilinmeyen bir nimettir aslında. Öyle ki, bundan yaklaşık 150 yıl önce, gök cisimlerini yalnızca ayrıcalıklara sahip bir azınlık yetenekli sanatçıların yaratıcı ellerinden çıkma eserler aracılığıyla görebiliyordu.
1827'de Fransa'da doğan Trouvelot, taş baskı işiyle uğraşarak geçimini sağlarken III. Napolyon'un darbesinin ardından eşi Adele ile Amerika'ya kaçtı. Amerikada böcekbilimine duyduğu kısa süreli ilgi, yeni yuvası için yıkıcı sonuçlar doğurdu ve Trouvelot'un eski tutkuları olan resim ve astronomiye geri dönmesine neden oldu.
Elbette böyle bir devirde mesele gözün gördüğü şeyleri kâğıda dökmek olduğunda, hiçbir şey sanatçıların kendilerine has tarzları ile meydana getirdiği eserlerin önüne geçemezdi. Hatta çalışmalarıyla ilgili olarak, 'Atmosferimizdeki en ufak bir değişikten etkilenmeye, hatta görünmez olmaya meyleden gök cisimlerinin yapısındaki ve görünümündeki hassas incelikleri yalnızca iyi eğitilmiş bir göz kavrayabilir.' demiş.
Bu sanat eserleri, yalnızca çok az kişinin ilk elden görmek şansına sahip olduğu yıldızların ve gaz bulutlarının çarpıcı güzelliğini gözler önüne seriyor.
Astronomik bir vizyoner olarak insanların saygısını kazanan Trouvelot, ekolojik açıdan büyük bir kötülük yaparak bazı zümrelerce kötü anılmayı başardı. Bu kadar uzaktaki gök cisimlerine sağladığı perspektifle dikkat çeken bir adamın, evinin bahçesinde kıt görüşlü bir hata yapmış olması fazlasıyla ironik.
1860'lı yıllardan önce Avrupa çingene güvesi (Lymantria dispar dispar), henüz yeni dünyaya götürülmemiş zararlı bir canlıydı. Günümüzde ise ABD'nin kuzeydoğu eyaletlerinde binlerce kilometrekarelik yeşil alanları yok ediyor, 300 kadar farklı ağaç ve bitki türüne zarar veriyor. Son 50 yılda toplamda 83 milyon dönümden fazla ormanlık alanda yaprakları tüketmiş bir türden bahsediyoruz.
Trouvelot belki yeni yuvasında daha fazla litografi levhası üretmek amacıyla, belki de kişisel bir meşgale olarak boş zamanlarında ipekböceği yetiştiriyordu. Küçük bir hobi olarak başlayan bu uğraş kısa sürede büyük ölçekli bir girişme dönüştü. ABD’de iç savaş bittiğinde Trouvelot’nun sahip olduğu beş dönümlük ormanlık arazide bir milyon civarında ipekböceğine sahip olduğu iddia ediliyor.
Daha kuvvetli ve hızlı üreyen ipekböcekleri yetiştirmenin yollarını aradı. Topraklarında çok sayıda meşe ağacı olduğundan, dikkatini ağaç yapraklarıyla beslenen ve yırtıcı hayvanların yemeyi tercih etmediği yavruları olan Avrupa güvesine çevirdi. Trouvelot'nun çingene güvesi larvalarını Amerika'ya nasıl getirdiği tam olarak bilinmiyor. 1867 dolaylarında bu güve türüyle ABD'deki evinde ve evinin bahçesinde deneyler yaptığı biliniyor.
Devletin güve istilasını sonlandırmakla görevlendirdiği bir kuşbilimcinin yaptığı incelemelere göre, Trouvelot'nun güveleri zaten arazide, bir meşe ağacının altında yuvalanmış hâldeymiş. Trouvelot hatasının farkına varmış olacak ki, 1880'li yıllarda güve istilası henüz baş göstermeden deneylerini sonlandırmış.
Bu sergide Alexander Graham Bell'in telefonundan Heinz domates ketçabına pek çok yeni teknolojik ürün, gıda ve daha nice yenilik görücüye çıktı. Bunlarla birlikte E. L. Trouvelot'nun astronomik zevklerini gözler önüne seren sanat eserleri de sergide yer aldı.
Birkaç yıl evvel Harvard Koleji Gözlemevi'nin müdürü olan Joseph Winlock kendisinin yeteneklerini fark etmişti. 1872'de Winlock'un ekibine katılan Trouvelot, gözlemevindeki 66 santimetrelik teleskobu kullanarak gözlemlerine dayalı 7.000 civarında sanat eseri ortaya koydu.
Bunlardan biri de 'örtülü' Güneş lekeleri. Kendisi bu lekelerin 'âdeta Güneş'in yüzeyindeki taneciklerin arasındaki bir sis veya perdeden görüldüğünü' belirtmiş.
Meteorları gökyüzünde tuhaf açılarda bükülürken resmetmiş.
Gökbilimci Phil Plait çizim şekliyle ilgili olarak, 'Gök taşlarının birkaç dakikalığına görülebilen parıldayan buharlaşmış kayalarını, istasyona doğru gelen trenler olarak hayal etmiş olabilir. Gök taşları şiddetli rüzgârlar yüzünden garip şekiller almış olabilir. Tabii bu süreç zaman aldığından ön kısımlarının parlak oluşu tamamen sanatsal bir yorum da olabilir.' diyor.
Trouvelot'nun neden ilham aldığını bilememekle birlikte, tarafsız gözlemlere bakış açısı katan şeylerin böyle küçük detaylar olduğunu söyleyebiliriz. Bilim tarihi kendisininki gibi hem ilham veren hem de ders görevi gören yaşam öyküleriyle dolu. Her şeye rağmen Étienne Léopold Trouvelot alkışı hak ediyor.