Bilim kurgu, yakın ya da uzak gelecek ile ilgili öykülerin, bugün olası olmayan bilim ve teknoloji unsurlarını da kullanarak oluşturulmasıdır. Bilim kurgu bazen geçmişi de kurgulayabilir. Tabii onun da alt türleri var! Hadi onları inceleyelim.
Bilim kurgu, yakın ya da uzak gelecek ile ilgili öykülerin, bugün olası olmayan bilim ve teknoloji unsurlarını da kullanarak oluşturulmasıdır. Bilim kurgu bazen geçmişi de kurgulayabilir. Tabii onun da alt türleri var! Hadi onları inceleyelim.
Bu tür, genel olarak ''Tarihte olan bir şeyin tam tersi olsaydı nasıl olurdu?'' düşüncesine dayanır. Bazen tarihte olmuş bir şeyi olmamış gibi, bazen ise olmamış bir şeyi olmuş gibi değerlendirir.
Alternatif Tarih'e en iyi örnek, Philip K. Dick’in Yüksek Şatodaki Adam adlı eseridir. Bu eserde 2. Dünya Savaşı'nı Nazi Almanyası ve Japonya kazansaydı her şey nasıl olurdu, onu görüyoruz.
Ütopya ve Distopya türleri genellikle 'Sosyal Bilim kurgu' alt türüne aittirler. Bu tür; toplumsal sorunlar, psikoloji, politika ve sosyoloji gibi konuları ele alır.
Aldous Huxley’nin Cesur Yeni Dünya ve George Orwell’ın 1984 eserleri bu türe örnek gösterilebilir.
Not: Distopya ve Ütopya, birer alt tür değildir. Eserin konusunu belirtmek amacıyla kullanılan kelimelerdir.
Cyberpunk'ı ''Gelişmiş teknoloji, düşmüş yaşam.'' olarak özetleyebiliriz. Yani yakın gelecekteki yozlaşmış teknolojik yaşam.
İlk olarak Bruce Bethke’nin Kasım 1983’te Amazing Science Fiction Stories dergisinde yayınladığı “Cyberpunk” isimli öyküde bahsedilmiştir. Sonra, William Gibson’ın Neuromancer isimli romanında bu tür ele alınmıştır ve bu roman, ilk Cyberpunk romanı olarak bilinir.
Philip K. Dick’in “Androidler Elektrikli Koyun Düşler Mi?” eseri ve bu hikayeden uyarlanan Blade Runner filmi bu türe en iyi örneklerdir.
Yakın tarihte Türkçe'ye çevrilen Richard K. Morgan'ın Değiştirilmiş Karbon isimli kitabı da Cyberpunk türüne örnek gösterilebilir. Bu kitabın Altered Carbon isimli bir dizisi de çıkmıştır.
Bilim kurgu dışında fantastik kurgunun da alt türü olarak kabul edilen, bazı zamanlarda da tek başına bir tür olarak gösterilen bu alt tür; Victoria döneminde geçen, buharlı makinelerin ve mekanik teknoloji ile birlikte büyünün de yer aldığı bir alt türdür.
H.G. Wells ve Jules Verne, eserlerinde sıkça buharlı makineler ve buhar gücüyle çalışan teknolojik makineleri kullanmışlardır. Scott Westerfeld’in yazdığı “Leviathan” isimli kitapta da Steampunk ögeleri bolca kullanılmıştır.
Genellikle canlı bir organizmanın teknolojiyle karşılaşmasını, biyolojik teknolojiyi konu alır.
Mary Shelley'nin Frankenstein adlı eseri, her ne kadar daha çok 'Gotik korku romanı' olarak kabul edilse de aynı zamanda Biopunk alt türünün ilk örneği olarak gösterilir.
Steampunk’tan bir sonraki dönem olarak görülebilir. Buhar makineleri yerine dizel motorlar kullanılır. Genellikle 1. Dünya Savaşı ve 2. Dünya Savaşı gibi dizel motorların kullanıldığı zamanı ve teknolojiyi esas alır... Ortam genellikle karanlık ve kasvetlidir. Mad Max filmi ve Children of the Sun isimli rol yapma oyunu Dieselpunk örnekleri olabilir.
Çoğunlukla ya da tamamen uzayda geçen eserlerin türüdür. Genellikle karakterlerin dramatik özelliklerine yoğunlaşılır. Star Trek, Battlestar Galactica ve Interstellar bu türe örnek gösterilebilir.
Zaman yolculuğu bilim kurgu eserlerinde yaygın bir konudur. İsminden de anlaşıldığı gibi geçmişe veya geleceğe yapılan yolculukları anlatır. H.G. Wells'in Zaman Makinesi adlı kitabı bu alt türün öncülerinden biridir.
Tabii ki, bir bilim kurgu klasiği olan Doctor Who dizisi de bu alt türe dahildir.
Bu alt tür, çoğunlukla 'Sosyal bilim kurgu' ile birlikte anılır. Bunun sebebi de katı fizik kuralları dışında sosyal ve toplumsal yargıları daha ön planda tutmasıdır. Bu tür eserlerde bilimsellik, teoriler ya da yüksek teknoloji ön planda tutulmaz. Mükemmel bir tutarlılık da zorunlu değildir.
Yevgeny Zamyatin, Stanislaw Lem, Philip K. Dick gibi yazarlar genelde bu türde eserler ortaya koymuşlardır.
Bu alt türde fizik, kimya, astrofizik gibi bilim kuralları ön plandadır. Hatta bu kurallar tamamen uygulanır ve detaylı bir biçimde uygulanır. Mükemmel bir tutarlılık söz konusuyken aynı anda bilimin gelişmesine de ışık tutar.
Isaac Asimov, Arthur C. Clarke, Robert J. Sawyer, Stephen Baxter gibi yazarlar katı bilimkurgu kurallarını esas almışlardır.
Uzay yolculuklarının, çeşitli maceraların mizahi bir üslupla anlatıldığı alt türdür. Bu tür için verebileceğimiz en iyi örnek Douglas Adams'ın Otostopçunun Galaksi Rehberi adlı serisidir. Ayrıca Men In Black ve Spaceballs da bu alt türe girebilir.
Apokaliptik Kurgu daha yaygın kullanılan bir isimdir. Kıyamet veya kıyamet sonrası şeklinde de söylenebilir. Genellikle bir savaş, meteor düşmesi veya doğaüstü saldırı nedeniyle yaşamın neredeyse yok oluşuyla ilgili konuları işler. M. Miller’ın Leibowitz İçin Bir İlahi isimli eseri apokaliptik kurguya iyi bir örnektir.
Genel olarak gezegenler arası savaşı konu alırken yalnızca tüm dünyayı etkileyen uluslararası savaşları konu alabilir. Uzay gemileri ve silahlar ön plandadır. H.G. Wells’in Dünyalar Savaşı, Robert Heinlein’ın Yıldızgemisi Askerleri, Joe Haldeman’ın Bitmeyen Savaş eserleri örnek olarak gösterilebilir.
Slipstream türü ana akım konularını ele alır fakat spekülatif unsurlar da barındırır. Örneğin, Margaret Atwood’un Damızlık Kızın Öyküsü spekülatif bir gelecekte geçer fakat ana akım bir roman olarak sunulur. Bu kitabın dizisi de son zamanların popüler dizilerinden biri olan 'The Handmaid's Tale'.
İlk temas insanların dünya dışı varlıklarla ilk karşılaşmasını ele alır ve işgal hikayeleri, ileri teknoloji ya da dost canlısı varlıkları konu alabilir. H.G. Wells'in Dünyalar Savaşı isimli romanı Miliarty ile birlikte bu alt türe de girebilir.
İnsan üstü güçlere sahip olan karakterleri konu alır. Karakterler bu güçlerini genel olarak bilimsel deneyler sayesinde edinirler ve deney başarılıysa iyi karakter, başarısızsa kötü karakter olurlar.
“Medeniyetin gelişimi için bireyler feda edilmeli mi?''
Frankenstein'ın yaratığı bu karakterlere örnek olabilir. Ayrıca bazı Marvel karakterleri ve 'Kaplan! Kaplan!' romanındaki Gully Foyle karakteri de bu alt türe örnektir.
Çok yakın geleceği konu alır. Bu nedenle okuyucu ya da izleyici eseri kendisine yakın hisseder. Birkaç on yıl içinde gerçekleşebilecek olaylar barındırır. Bu nedenle güncel olması gerekir ve günümüzdeki teknolojiden yararlanır. Andy Weir’ın The Martian romanı ile Alfonso Cuarón’un Gravity filmi de bu alt türün yakın zaman örnekleri arasında gösterilebilir.