Denk gelmiş olabilirsiniz, geçen haftalarda Amerikalı sözlük yayıncısı Merriam-Webster, İngilizce’de yılın kelimesinin 'Gaslighting' olduğunu açıkladı. (Geçen senenin sözcüğü “aşı' idi).
Merriam-Webster'a göre bu yıl 'gaslighting' kelimesi aramaları yüzde 1740 oranında attı. TikTok'ta #gaslighting videoları 1,9 milyar kez izlendi.
Biraz daha sadeleştirirsem; karşınızdakinin size, sürekli kendinizden şüphe duymanıza neden olacak davranması…
Hiç yabancı gelmiyor kulağa aslında, değil mi? Bugün ofiste yöneticinizle veya akşam sevgilinizle ya da arkadaşlarınızla birlikteyken yaşadığınız duygu durumlarından biri bu belki de.
Kendinizi şunları söylerken bulabilirsiniz:
'Evet ya sanırım bende bir tuhaflık var'
'Abartmışım sanırım, oysa onu doğru anladığıma emindim.'
'Aslında beni düşünüyor, rahatsız etmemek için aramamış..”
Oyuna gelmeyin! Sizde bir tuhaflık olmayabilir.. Belki de bir gaslighter kurbanısınız???
Bir gaslighter rahatlıkla karşısındaki kişinin duygularını onun üzerinde güç ve kontrol sağlamak için kullanabilir. Kelimenin tam anlamıyla bu insanlar için 'toksik' ifadesini kullanabilirim.
Bu insanlarla başa çıkmak zor, çünkü uzunca bir süre sorunun onda değil sizde, konunun onunla değil, kendinizle ilgili olduğunu düşünebilirsiniz.
İş yaşamımın önemli bir diliminde terfi edemememin 'henüz yöneticiliğe hazır olmadığım' için olduğuna inandırılmıştım mesela.. Bu konuda üstlerime veryansın etmeyi bırakmıştım, sorun bendeydi.. Senelerce süren ve neye hazırlandığını bilemediğin bir hazırlık dönemi içine girmiştim?!?
Başka bir örnek.. Eski ilişkilerimden birinde, karşımdaki kişiye içten içe bir türlü güvenemediğim için onu fazlasıyla sorguluyordum. Bana sıkça 'Senin güven sorunun var, o yüzden abartıyorsun' dediğinden, kısa bir dönem de olsa kendimi hatta öz güvenimi sorgulamıştım.
İnsanı; kendisine olan güvenini, saygısını ya da değerlerini sorgulamaya götüren bu toksik davranışlar kümesinden kaçmak gerçek bir farkındalık gerektiriyor.
Çünkü epi topu biz insanlar duygusal varlıklarız ve her ne kadar bilinçli yaklaşsak da konu duygular olunca, elimizde kırık dökük sözcüklerle kalıveriyoruz.
• Hiç istemediğiniz, sizi üzen / kıran bir şey söylediğinde ona tepki verdiğinizde:
'Sadece şakaydı, amma ciddiye aldın'
• Bir konuda ona kırıldığınızda, sizi hayal kırıklığına uğrattığını söylediğinizde:
'Abartıyorsun, drama yaratıyorsun.. Ben sadece ........ demek istedim.'
• Bir konu ile ilgili tekrar eden bir memnuniyetsizliğinizi dile getirdiğinizde:
İlişkide: 'İyi de madem bu kadar mutsuzsun, neden devam ediyorsun?”
İş yaşamında: 'Valla durumlar ortada, açıkta bir sürü insan var..'
• Tartıştığınızda, hemfikir olmadığınızda, sorguladığınızda:
Senin güven sorunun mu var?
Eski deneyimlerin yüzünden böylesin.
Çok garip şeyler düşünüyorsun..
Boşver bunları, çok takma kafana..
Tüm bu ve benzeri ifadeler dönüp dolaşıyor, bilincimizi bulanıklaştırıp, sessizce kendimize dönmemize ve olduğumuz kişiyi bastırmamıza neden oluyor.
Bugüne dek kendimizden hiç şüphe etmediğimiz konularda tuhaf düşünceler üretiyor ve aslında biz olmayan yeni bir karakter yaratıyoruz.
Sonra da elimizde hem yarım yamalak yaşanmış bir ilişki, ama daha da önemlisi tamamlanmamış bir benlikle devam etmeye çalışıyoruz..
Çare uzaklaşmak, mümkün olduğunca kendini koruyabilmek.. Bazen dış gözlerden fikir alabilmek, eş dosttan ziyade problemin kaynağını anlayabilecek gerçek uzmanlara danışmayı seçmek.
Kendinizi toksik bir ortamda ya da ilişkide bırakmayacak kadar değerli olduğunuzu bilin lütfen. Manipülasyon zehirlidir, uzun süre maruz kalmak ise sağlığınızı elinizden alır götürür.
Bir dahaki sefere yukarıdaki cümlelerden herhangi birini duyduğunuzda kendinize sorun lütfen:
Ben gerçekten bunun içinde olmak istiyor muyum?