Havada 'Kumandalı Pervane' Tehlikesi

Ocak ayında İstanbul Atatürk Havalimanı üzerinde uçan ve insansız hava aracı sanılan bir 'pervane ' herkesi korkuttu. Yüzlerce yolcunun yaşamını tehlikeye sokan bu olaya amatör bir model uçak tutkununun sebep olduğu anlaşılınca da yetkililer alarma geçti. Al Jazeera Türk, kameralı da kullanılan kumandalı helikopterlerin yarattığı tehlikeyi araştırdı. 

Son zamanlarda hızla yaygınlaşan çok pervaneli kumandalı helikopterler, yüksek çözünürlüğe sahip kameralarla video ve fotoğraf meraklılarına da hitap etmeye başladı. Maliyetleri eskiye oranla düşük, bakımı pratik ve kullanımı çok kolay olan yeni nesil bataryalı model helikopterler, 15 dakikalık bir denemeden sonra havacılık dünyasına adım atmanızı sağlıyor. Hal böyle olunca çok pervaneli helikopterler günlük hayatın içinde daha çok görünmeye başladı.

Sinemacıların kullandığı ve maliyeti 50 bin Amerikan dolarını bulan profesyonel 'ağabeyleriyle' karşılaştırıldığında, 'giriş seviyesindeki' çok pervaneli kumandalı helikopterler, yaklaşık bin dolarlık bir bütçeyle hava görüntüsü çekme olanağı sunuyor. Askeri, sivil ve teknik anlamda birçok ismi olan bu çok pervaneli helikopter, daha çok 'drone', 'IHA', 'multikopter' veya 'kameralı, uzaktan kumandalı helikopter' gibi isimlerle biliniyor.

Tanıtım filmi ve düğün videoları gibi profesyonel işlerde de sıkça kullanılıyorlar. Her gün binlerce amatör kullanıcı bu cihazlarla çekilen video ve fotoğrafları sosyal medyada paylaşıyor. Ulaşılabilir bir iş ve eğlence platformu olarak çok pervaneli kumandalı helikopterler aslında olumlu bir gelişme. 

Ancak madalyonun bir de diğer yönü var…

‘Yasak değil düzenleme istiyoruz’

Mehmet Öztekin (36) çocukluğundan beri model uçaklara ilgi duyuyor. Son 16 yıldır da kumandalı modelleri uçuruyor. Söylediğine göre; Türkiye koşullarında oldukça maliyetli bir hobi olduğu için, kendi modellerini üretmeye ve geliştirmeye başladı. Derken, Öztekin’in hobisi işi haline geldi ve hava görüntüleri çeken bir şirket kurdu. Ürettiği helikopterlere profesyonel kameraları yerleştirerek yaptığı çekimler başarılı sonuçlar verince dizi, reklam ve sinema sektörünün aranan isimlerinden oldu.

Öztekin’e göre artık işler daha kolay ve gökyüzünde daha fazla uzaktan kumandalı model süzülüyor. Ancak Öztekin ve arkadaşları, model helikopter ve uçakların kullanımıyla ilgili hukuki boşluk olduğunu düşünüyor:

“Havacılık sıkı kuralları olan bir disiplindir. Her şey kurallara bağlıdır. Bunun temel nedeni de güvenliktir. Uzaktan kumandalı model uçaklar yaygınlaşıyor. Ancak kullanıcıların eğitimi yok ve uçuşları düzene sokan kurallar bulunmuyor. Biz, devlet bu işi yasaklasın istemiyoruz. Bizim talebimiz yasal düzenlemelerin yapılması yönünde. Amatörlerin ve profesyonellerin hangi irtifalarda, hangi bölgelerde ve hangi kurallarla uçması gerektiği hükümlere bağlanmalı.”

Yasa örneğini Başbakanlığa sundular

Öztekin ve arkadaşları konuyla ilgili yasa çalışmalarına temel teşkil edebilecek bir taslak üzerinde çalışmaya başladı. Hazırladıkları örneği geçtiğimiz yıl önce Başbakanlığa sundular. Başbakanlık onları sivil havacılık otoritelerine yönlendirdi. Öztekin daha hızlı hareket edilmesi gerektiğini söylüyor:

“Yetkililerin hızlı hareket etmesi çok önemli. Eksiksiz bir yasa için beklemek gerekmiyor. Bu çok hızlı değişen bir teknoloji. Esnek, eklemelere açık bir yasal başlangıç en uygun çözüm olacaktır. Zira dünyada da bu konu oldukça yeni. Herkes deneme ve yanılma yoluyla doğru yolu bulmaya çalışıyor. Önemli olan amatörlerin, profesyonellerin ve üçüncü şahısların haklarının korunması. Kötü niyetli insanların bu teknolojiden faydalanması da bir şekilde engellenmeli.”

Okul yıllarından beri elektroniğe meraklı olan Bahadır Han (30) kumandalı modellerle çok erken yaşlarda tanıştı. O da yaklaşık 10 yıldır uzaktan kumandalı model uçuruyor. Ona göre çok pervaneli helikopterler hobisinde bir dönüm noktası.

“Model helikopterler gerçek olanlarla aynı prensiplere göre uçar. Onları uçurmak büyük bir beceri ister. Yaptığınız her kazada kırılan, bozulan parçaları onarmanız da hayli maliyetli bir iştir. Ama multikopterler (çok pervaneli helikopter) çok daha dengeli aletleridir. Uçurması çok kolay. GPS destekli olanlar, siz kontrolü kaybettiğinizde bile modelinizi kalkış noktasına otomatik olarak geri getiriyor. Titreşimi az olduğu için de çok net video görüntüleri çekmek mümkün. Bu aletler tam bir devrim.”

‘Kullanımı için sertifika ya da ehliyet şart'

Bu olumlu yanlarına rağmen, Han da muhtemel tehlikelere karşı endişeli:

“Bu aletler güvenli, tamam ama onlara oyuncak gözüyle bakmamalıyız. İnsanların kalabalık olduğu bir yerde, istenmeyen bir nedenle düştüğünü varsayalım. Örneğin güneş patlamalarının yarattığı radyoaktif dalgalar nedeniyle bir keresinde modelimin kontrolünü yitirdim ve alet yere düştü. Bir kilometreye kadar yükselebilen bu aletlerin ağırlığı bir kilograma kadar ulaşabiliyor. İnsanların üzerine düşmeleri halinde ciddi yaralanmalara neden olabilirler.”

Han model uçak kullanımının bir tür sertifikaya veya ehliyete bağlanması gerektiğini düşünenlerden. O da yasal bir düzenleme ile model uçak uçurmanın, gelişen teknoloji ile birlikte, yeni kurallara uyularak yapılmasının daha doğru olacağı kanısında.

IŞİD bile kullandı  

Amerikan ordusunun, İnsansız Hava Aracı (İHA) programına ilaveten, havada asılı kalan ve silah taşıyan platformlar üzerinde çalıştığı biliniyor. Bazı girişimcilerin, makineli tüfek ve patlayıcı ile donatılmış çalışmalarını internet ortamında sergiliyor.

Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) Suriye’nin Kobani kasabasına yönelik saldırılarında, alışveriş merkezlerinin oyuncak reyonlarında satılan basit bir uzaktan kumandalı helikopteri gözlem amacıyla kullandı.

Bir Türk kullanıcının uçurduğu uzaktan kumandalı helikopterin Ocak ayında İstanbul Atatürk Havalimanı üzerinde uçması ise bardağı taşıran son damla oldu. Olay, kullanıcının yaptığı uçuşun videosunu internete yüklemesiyle ortaya çıktı.

Can Hasasu, Al Jazeera Turk